Ziekte-inzicht kon wel eens contra-productief zijn in een herstel proces.
Studies laten immers zien dat inzicht niet alleen gerelateerd is aan behandeltrouw, herstel en een goede prognose, maar ook aan depressie een laag zelfbeeld en een verminderde kwaliteit van leven. Deze Spaanse onderzoekers gingen na welke rol zelf-stigma (ook wel geïnternaliseerd stigma genoemd) en experientiele vermijding hierbij speelden. Met zelf-stigma bedoelt men de gevolgen van negatieve vooroordelen over bijvoorbeeld psychose, waardoor mensen negatief over zichzelf gaan denken, zich schamen, hun klachten geheim gaan houden of zich terug gaan trekken uit het sociale leven. Experientiele vermijding betreft de onwil om negatieve persoonlijke ervaringen door te maken, kortom de neiging negatieve gevoelens te vermijden.
In deze studie werden 47 patiënten met schizofrenie of een andere psychotische stoornis onderzocht die last hadden van overmatige achterdocht. De bevindingen passen bij eerdere studies die zowel positieve als negatieve gevolgen van ziekte-inzicht rapporteerden. Bij mensen met sterk zelf-stigma bleek ziekte-inzicht in deze studie geassocieerd met meer depressie. En bij mensen met veel experientiële vermijding was de afwezigheid van ziekte-inzicht juist geassocieerd met een hogere tevredenheid met het leven. Patiënten met weinig inzicht ervoeren meer positieve psychose symptomen (stemmen, overmatige achterdocht en verwardheid), maar ook minder angst.
Omdat het een cross-sectionele studie is (er is op een moment in de tijd gekeken naar de samenhang tussen deze verschillende factoren) valt op basis van deze resultaten helaas niets te zeggen over causale verbanden. Je kunt hieruit dus ook niet concluderen dat er bijvoorbeeld sprake is van functionele psychologische afweer.
De auteurs onderstrepen het belang van interventies om negatieve vooroordelen over psychose te verminderen. Tevens stellen zij voor om zelf-stigma te monitoren bij patiënten om zo mensen met een verhoogd risico op depressie te detecteren. De auteurs dragen de zgn. derde generatie cognitieve gedragstherapie duidelijk een warm hart toe. Ze roepen therapeuten op om herstel van psychose te bevorderen door te werken aan de tevredenheid met het leven door te focussen op persoonlijke waardes (‘values’), zoals binnen Acceptance & Commitment Therapie (ACT) gebruikelijk is. Ook pleiten zij voor de inzet van mindfulness om patiënten te helpen zich meer bewust te worden van hun ervaringen en symptomen, zonder in psychologische vermijding te vervallen
Of en hoe de derde generatie CGT positief uitpakt ten aanzien van het ziekte-inzicht bij psychose moet nog worden bezien. Maar wie interesse in heeft in The Third Wave moet zeker eens kijken op www.treatingpsychosis.com.
