Gezond psychotisch oud worden zonder GGZ – kan dat?

“U bent lekker normaal paranormaal. Gefeliciteerd met uw goede set van beschermende factoren voor psychose! Voor u geen GGZ!”

Inderdaad, je leest het goed. Want positieve psychose symptomen maken de stap naar professionele hulp lang niet bij iedereen noodzakelijk. Met goede bescherming door allerlei factoren kunnen deze symptomen mindful en maatschappelijk inpasbaar in goede gezondheid een leven lang mee gaan! Maar welke mensen maken die stap naar de ggz dan wél voor hun psychoseklachten? Zijn zij dan niet ‘beschermd’? Hebben ze misschien andere soorten psychoseklachten?

Onderzoekers hebben een groep gezocht van 92 mensen uit mystieke, paranormale, spirituele, astrologische en/of andere alternatieve groeperingen met aangetoonde, langdurige psychose-symptomen waarvoor ze nooit professionele hulp nodig hadden. Ze vergeleken hen met een andere groep van 84 mensen die wel GGZ zorg nodig hebben voor hun langdurige psychose-symptomen / psychotische stoornissen, en een groep van 83 mensen die helemaal nooit psychose-symptomen hebben gehad.

Welke kenmerken maken nu het verschil tussen deze groepen?
De grootste kans om met psychose-symptomen in de GGZ te komen werd voorspeld door: veel negatieve symptomen; meer paranoïde denken; meer commentaarstemmen en hoogfrequent / aanhoudend stemmen horen; meer (neuro)cognitieve problemen; en meer bizar gedrag en denken. Op demografie is zo iemand typisch erger gediscrimineerd, heeft een slechtere of geen relatie, gebruikt meer drugs, is allochtoon, heeft een lager IQ / opleiding /sociaal economische status. Naast deze symptomatische en demografische risicofactoren behoren de volgende psychologische kenmerken nog tot het typische profiel van iemand die in de GGZ terecht komt voor psychose-symptomen: verhoogde angst en depressie, een laag zelfbeeld en een verminderde acceptatie van zichzelf en van de auditieve hallucinaties (stemmen).

Mensen met psychose-symptomen – of ze nou hulp nodig hebben of niet – rapporteren meer trauma’s in de kindertijd dan mensen zonder die symptomen. Alle mensen zonder GGZ zorg – of ze nou psychosesymptomen hebben of niet – verschillen niet of nauwelijks op demografische kenmerken. Ze worden als het ware beschermd tegen (ernstigere) psychosen doordat ze rijker zijn, autochtoon, hoger opgeleid, beter relationeel ingebed, en minder discriminatie meemaken.

Wat betekent dit?
Het betekent dat persisterende, positieve psychose-symptomen niet noodzakelijk tot problemen hoeven te leiden waarbij GGZ-zorg nodig is. Sommige symptomen vormen wel meer risico (commentaarstemmen bijvoorbeeld), maar zeker niet alle. In het onderzoek komt bijvoorbeeld naar voren dat somatosensorische hallucinaties vaker en heel langdurig voorkomen in de groep zonder psychiatrische problemen, evenals magisch denken, en paranormale ervaringen en geloofsopvattingen. Deze ervaringen blijken dus heel goed inpasbaar te zijn in een gezond maatschappelijk en persoonlijk functioneren.

De bevindingen impliceren ook dat ultra high risk (UHR) psychose niet goed voorspeld wordt door de aanwezigheid van bepaalde milde persisterende positieve symptomen. Dat positieve symptomen niet de beste psychosevoorspellers zijn werd in de vorige nieuwsbrief ook al aangegeven (Fusar, et al. 2016), wat op termijn veranderingen zal moeten brengen in hoe we nu nog gewend zijn psychose te voorspellen (o.a. op basis van de CAARMS). Negatieve symptomen en cognitieve problemen zullen als symptomen mogelijk een prominentere voorspellende plaats krijgen.

En wat uiteindelijk weer de les is: de route naar het wel of niet nodig hebben van zorg voor psychosesymptomen is geplaveid met beschermende factoren en met risicofactoren. Die factoren maken het verschil in hoge mate uit, niet de symptomen (alleen). En daarop zouden interventieprogramma’s zich in de toekomst dan ook liefst gaan richten.