Behaalde resultaten op de korte termijn bieden geen garantie voor de toekomst

Hoe lang blijft het effect van Vroege Interventie Psychose-programma’s (VIP) eigenlijk behouden? Misschien wel helemaal niet zo lang, blijkt uit enkele studies! Moet en kan dat niet beter? vroegen deze onderzoekers zich af.

Psychotische stoornissen staan wereldwijd hoog genoteerd als ziekten met een grote ziektelast, zowel persoonlijk als maatschappelijk. Vandaar ook het grote belang van preventie- en vroege interventie programma’s (VIP). Mensen met een eerste psychose hebben baat bij specifieke VIP-programma’s. VIP duurt normaliter 1 tot 2 jaar en is bewezen effectief; dat wil zeggen, op relatief korte termijn. De follow-up tijd in de meeste studies loopt tot 18 maanden. Nu constateerden twee studies (OPUS1 en LEO2) dat de door VIP behaalde positieve effecten op herstel (symptomen, maatschappelijk, persoonlijk) na 5 jaar geheel waren verdwenen.

Benieuwd of een iets langere duur van hun VIP programma een beter behoud van effecten geeft op lange termijn, onderzochten de auteurs de effecten van een verlengde VIP (‘Early Assessment Service for Young People with Psychosis’; EASY, Hong Kong). Ze boden 160 mensen met een eerste psychose eerst 2 jaar lang hun EASY programma aan: casemanagement inclusief het op richtlijnen afgestemde aanbod Psychological Intervention Programme in Early Psychosis (PIPE). PIPE bestond uit drie modulen: (a) omgaan met psychose, therapietrouw, voorlichting, stress management, coping vaardigheden, terugvalpreventie; (b) psychotherapie voor secundaire problematiek; (c) CGT voor therapieresistente psychotische symptomen. Na 2 jaar werden de 160 patiënten gerandomiseerd over de experimentele groep die nog een extra jaar casemanagement met PIPE kreeg (N=82) en de controlegroep bij wie in het derde jaar de zorg afgebouwd werd tot enkel medicatie en crisisinterventie (N=78). Na 6 en 12 maanden werden de verschillen in effecten op symptomen en functioneren tussen de beide groepen vergeleken.

De patiënten die een extra jaar VIP (casemanagement + PIPE) ontvingen vertoonden (pas) aan het eind van het jaar betere resultaten in het sociaal functioneren (werk/productiviteit, vriendschappen/sociaal netwerk, hoger niveau van functioneren). Na de eerste twee jaar van zorg, die dus gelijk was voor beide groepen, waren de verbeteringen trouwens helemaal nog niet zo groot. Pas in het derde jaar trok de verbetering sterker door, alleen voor de experimentele groep. Deze groep vertoonde aan het eind van dat jaar bovendien minder negatieve symptomen en minder depressie. Geen verschillen werden gevonden op suïcides en opname-frequentie.

Je zou dus zeggen: extra lange VIP helpt. Dat klopt ook wel, maar voor zover we nu kunnen concluderen: nog alleen voor de duur van de interventieperiode. Want deze studie toont niet aan dat het extra jaar ook tot langduriger behoud leidt. De mogelijkheid bestaat dat ook na drie (vier, vijf…) jaar VIP de effecten een paar jaar later verdwenen zijn. De onderzoekers hebben hun eigen vraag dus nog niet geheel beantwoord. Een andere aantekening is dat, zoals de auteurs zelf meermaals aankaarten, in Hong Kong de basiszorg veel minder gespecialiseerd en überhaupt aanwezig is dan bijvoorbeeld in een aantal Westerse landen. Dat betekent dat hun bevindingen hier niet zondermeer van toepassing zijn want onze basiszorg is al van een hoger niveau.

Het is wrang, maar met hun bevindingen vrezen de onderzoekers geen sterk argument te hebben richting de politiek om meer geld in de zorg te steken. Dat was wellicht anders geweest als ze gunstige effecten hadden gevonden op het aantal suïcides en vooral op het aantal psychiatrische opnames, want die kosten de samenleving veel geld.

Effecten van VIP op korte termijn zijn redelijk en de moeite waard. Verlengde VIP lijkt zelfs beter. Maar over het behoud van effecten op lange termijn zonder gecontinueerde VIP weten we nog weinig.