Onderzoek toont aan dat ongeveer 30% van de mensen met schizofrenie of een schizoaffectieve stoornis last heeft van obsessief-compulsieve klachten. En 12% van hen voldoet aan de criteria voor een comorbide obsessief compulsieve stoornis. Kortom: dwangklachten komen vaak voor bij mensen met een psychotische stoornis. Kun je daar gewoon gedragstherapie op doen?
Een belangrijk gegeven is dat OCD klachten bij psychose geassocieerd zijn met een hogere lijdensdruk, angstklachten, depressie, suïciderisico, slechter functioneren en een slechtere prognose. Er zijn verschillende verklaringen voor de relatie tussen psychose en dwang voorgesteld, maar voor geen enkele is eenduidige wetenschappelijke evidentie gevonden. Wel is bekend dat cognitieve gedragstherapie (CGT) de aangewezen behandeling is voor obsessief-compulsieve stoornis zonder comorbide psychotische stoornis.
Dit artikel geeft daarom een overzicht van alle onderzoeken naar cognitief gedragstherapeutische behandeling van dwangklachten bij mensen met de diagnose schizofrenie of schizoaffectieve stoornis. Er zijn nog geen Randomized Controlled Trials (RCT’s) gedaan op dit gebied, maar vanuit de resultaten van de gevonden case-reports rapporteren de auteurs dat CGT bij deze doelgroep: (1) veilig is, dat wil zeggen dat er geen toename is van psychotische symptomen; (2) geen hogere drop-out rate heeft dan de groep zonder psychotische stoornis; (3) effectief is, met een even sterke symptoomreductie als in de groep zonder psychotische stoornis en (4) ook effectief is bij dwangklachten die zijn geïnduceerd of verergerd door het gebruik van anti-psychotica. De auteurs benadrukken dat deze resultaten zeer ‘preliminary’ zijn maar ze moedigen ons wel aan om CGT te gaan (of blijven) toepassen bij deze doelgroep. Ze doen daarnaast een oproep aan de wetenschap om kwalitatief goede RCT’s naar CGT bij dwangklachten comorbide aan psychotische klachten, aangezien de huidige studies een lage methodologische kwaliteit hadden, met slechts een zeer klein aantal deelnemers en geen controlegroep.
In de praktijk zijn er ook in Nederland ervaringen met CGT voor dwang bij psychose. Hieruit komt in aanvulling op het bovenstaande dat wanneer iemand erg bang is voor stemmen die dwanghandeling-opdrachten geven, het zinvol is om beide klachten samen in één probleemformulering te conceptualiseren alvorens je met de CGT-interventies begint. Wellicht moet je nadenken over de volgorde van je aanpak.
