De invloed van traumabehandeling op psychose symptomen

Een recente meta-analyse toonde al aan dat traumagerichte psychologische behandelingen effectief lijken te zijn in het behandelen van PTSS bij mensen met psychosen (Sin & Spain, 2017). Vooral therapieën met directe traumaverwerking (exposure) bleken effectief te zijn. Maar wat is het effect van traumagerichte psychologische behandelingen op de psychose symptomen?

Een groep Australische onderzoekers zocht dit uit. Zij vonden 25 studies over traumabehandeling bij psychose. Een flink deel hiervan betrof gevalsbeschrijvingen en pilotstudies van lage kwaliteit en dus grote kans op vertekende resultaten. Gemiddeld laten deze studies een positief beeld zien over traumabehandeling bij psychose. Het is veilig, PTSS neemt af zoals we al wisten, en de effecten op psychose symptomen en bijvoorbeeld angst en depressie zijn positief (nemen af) tot neutraal (blijven gelijk).

De auteurs voerden een meta-analyse uit over de data van 12 gecontroleerde en ongecontroleerde effectstudies met in totaal 520 deelnemers. Van deze 12 studies waren echter slechts 5 van voldoende kwaliteit. In 1 van die 5 studies werd geen PTSS behandeld, maar werd middels schrijfopdrachten geprobeerd de ervaring van psychose minder vervelend te maken. Hoewel een psychose meemaken traumatiserend kan zijn en ook tot posttraumatische stress klachten kan leiden, is er in de meeste gevallen geen sprake van PTSS. Van de overige 4 studies waren er 2 waarin respectievelijk slechts 15.7% en 33% van de deelnemers een psychotische stoornis hadden (de rest had overige ernstige psychische stoornissen). Van deze 2 studies werd hier dus alleen de psychose subgroep data gebruikt, maar dat waren uiteindelijk slechts een klein aantal deelnemers.

Kortom, het is eigenlijk wat vroeg voor een meta-analyse op dit gebied. Maar omdat aan meta-analyses vaak gerefereerd wordt, willen onderzoekers geregeld de eerste zijn die een meta-analyse publiceren en daarom worden ze toch al snel ter publicatie aangeboden bij tijdschriften, als is het er eigenlijk nog te vroeg voor.

De meta-analyse, waarvan we dus niet moeten vergeten dat deze veel beperkingen kent, laat zien dat de effecten op psychose symptomen vrij bescheiden zijn. In vergelijking met standaardzorg nemen positieve symptomen af en zijn de effecten op negatieve symptomen klein en niet significant (niet alle studies hadden negatieve symptomen gemeten). Als je naar losse symptomen kijkt, dan zijn er bescheiden effecten op wanen en kleine, niet significante, effecten op stemmen. Duidelijk is dat psychose symptomen in ieder geval niet verslechteren. Hetzelfde blijkt voor symptomen van depressie en angst.

Een andere belangrijke noot bij deze meta-analyse is dat een aanzienlijk deel van de studies behandelingen onderzochten die niet effectief bleken te zijn in het verminderen van traumaklachten. Het is, als je naar de losse studies kijkt, nog steeds aannemelijk dat psychose symptomen, vooral achterdocht en andere wanen, af zullen nemen als traumaklachten effectief behandeld worden. De onderzoekers bekeken of type behandeling (behandeling met directe traumaverweking/exposure versus behandeling zonder directe traumaverweking) de uitkomsten beïnvloedde. En dat bleek inderdaad het geval. De effecten op zowel PTSS als op positieve psychose symptomen waren aanzienlijk groter bij behandelingen met directe traumaverweking, zoals exposure en EMDR.

Er is behoefte aan meer studies van hoge kwaliteit op het gebied van traumabehandeling bij psychose. In Nederland wordt gewerkt aan een vervolg op de TTIP-studie. Hierin zullen traumabehandelingen met en traumabehandelingen zonder directe traumaverwerking voor het eerst direct met elkaar vergeleken worden bij mensen met psychosen. Met een beetje mazzel gaat deze studie in 2018 van start en neemt een flink aantal Nederlandse GGZ-instellingen eraan deel. Tot die tijd is het verstandig vooral exposure en EMDR te gebruiken bij de behandeling van traumatische stressklachten bij mensen met psychose.