Op 9 februari is in The Lancet het onderzoek van Mark van der Gaag en Wim Veling gepubliceerd. De beide promovendi Roos Pot-Kolder en Chris Geraets zijn gedeeld eerste auteurs.
In zeven GGZ instellingen zijn 116 patiënten gerandomiseerd over VR-CBT en wachtlijst plus standaardbehandeling. De patiënten hadden een psychotische stoornis volgens DSM-IV en waren ondanks antipsychotische medicatie nog steeds sterk achterdochtig en zij vermeden in de afgelopen maand winkels, openbaar vervoer, café’s, en/of drukke straten.
De VR-CBT behandeling bestond uit 16 zittingen van een uur. De metingen waren bij baseline, na afloop van de behandeling (drie maanden) en bij een follow-up na zes maanden. De primaire uitkomstmaat was aantal contactmomenten, paranoïde gedachten, waargenomen sociale dreiging en ervaren angst zoals gemeten met ‘experience sampling‘. De experience sampling gegevens werden verzameld met een apparaatje ter grootte van een smartphone, waarbij op willekeurige momenten tienmaal per dag gedurende zes dagen 42 korte vragen beantwoord werden over de plaats, andere mensen, gedachten, gevoelens en gedrag.
De resultaten waren niet zoals gehoopt een toename van het aantal momenten samen met anderen, maar in het contact met anderen namen paranoïde gedachten sterk af p<0.0001, Cohens d = -1.49 en ook de ervaren angst p<0.0002, d = -0.75. Dit zijn beide grote effecten. Bij de 6-maanden follow-up bleven deze resultaten intact: paranoïde gedachten p<0.0001, d = -1.24; ervaren angst p=0.007, d = -.52. Maar ook het aantal momenten contact met anderen nam toe p=0.009, d = 0.50.
Er is ook met vragenlijsten gemeten. Er hierbij werd gevonden dat met vergelijkbare maten dat zowel paranoïde wanen als betrekkingswanen en vermijdingsgedrag afnamen aan het eind van de behandeling, maar ook bij de zes maanden follow-up. De effect-sizes waren groot voor de paranoïde wanen en middelmatig bij betrekkingswanen en vermijdingsgedrag. Bij de DACOBS nam de schaal die sociale cognitieproblemen meet af. De items zijn daar: 'Mensen verwarren me', 'Ik ben vaak onzeker over wat mensen bedoelen', 'Mensen verrassen me met hun reacties', 'Ik begrijp niet waarom mensen op een bepaalde manier reageren', 'Als ik anderen hoor lachen, denk ik dat ze mij uitlachen'. Positieve en negatieve schema's over zelf en anderen bleven ongewijzigd.
Bij de follow-up bleven dus alle effecten behouden en er kwamen er drie bij. Ze hadden vaker contact met andere mensen, de kwaliteit van leven nam toe en het ervaren stigma werd minder.
Bij mediatie analyse bleek dat de afname van vermijdingsgedrag en veiligheidsgedrag (34%) en het beter kunnen begrijpen van de bedoelingen van anderen (19%) een mediërend effect hadden op de afname van de paranoïde wanen zoals gemeten met de Green et al Paranoid Thoughts Scale. Bij de paranoïde gedachten in de contacten met anderen werd geen mediatie vastgesteld.
Dit zijn mooie bevindingen. De apparatuur voor virtuele behandelingen is onder handbereik en inmiddels veel betaalbaarder dan in 2014 toen de studie begon. CleVR is het bedrijf dat de apparatuur en software ontwikkeld heeft. De stichting Gedachten Uitpluizen gaat het beheer voeren over de training voor cognitief gedragstherapeuten om met de VR-apparatuur te kunnen werken en hoe de sociale vaardigheidstraining en het afbreken van veiligheidsgedrag in de virtuele wereld aangepakt wordt. Ook psychodrama-technieken kunnen ingezet worden voor een correctieve ervaring, het oefenen met nieuw gedrag en het falsifiëren van de harm expectancies. Gedachten Uitpluizen gaat zorgen voor de cursus, de slides, en het lesplan. Een trainingsaanbod kan in company verzorgd worden of anders via inschrijving bij Phrenos en/of Cure & Care.
Wim Veling heeft inmiddels samen met Mark van der Gaag en Maarten Vos subsidie gekregen voor een vervolgstudie, waarin VR-CBT vergeleken gaat worden met CBT plus in vivo exposure. Naast een poging de effecten te repliceren zal ook een kosteneffectiviteit studie en een cost utility analysis gedaan worden. Als de VR-behandeling inclusief apparaatkosten goedkoper blijkt te zijn dan in vivo behandeling, dan heeft de VR de toekomst voor de cognitief gedragstherapeuten in de psychosezorg.
De deelnemende instellingen waren Bavo, Dijk en Duin, Parnassia (alle drie Parnassia Groep), GGz Delfland, GGz Noord-Hollland Noord, Pro Persona, UMC Groningen en de Vrije Universiteit. De sponsor was NutsOhra die de subsidie toekende aan Mark van der Gaag. Roos Pot Kolder heeft aanvullende financiering verworven bij de Stichting tot Steun VCVGZ.
Er is ook een mooie docu gemaakt over een VR behandeling….
