Door Janneke Ferwerda
Willen mensen met psychose hulp voor hun stemmen of hun wanen, zoals gevoelens van dreiging? Of misschien vooral voor andere dingen? Morrison en collega’s sloegen hun gegevens erop na van mensen die CGTp ontvingen.
CGT voor mensen met een psychose (CGT-p) is een behandeling waarbij samen met de client wordt gewerkt aan verschillende doelen. Kenmerkend aan een CGT behandeling is de samenwerking en de op maat gemaakte aanpak. Cliënten bepalen voor een groot deel zelf waar ze als eerste mee aan de slag willen. Probleemgebieden kunnen onder andere worden geïnventariseerd, door keuze uit een lijst van mogelijke problemen (zoals de ontwikkelde ‘probleem lijst’ van Morrison of het EPA keuze menu op de gedachten uitpluizen website).
De probleemgebieden en daaruit volgende doelen voor behandeling zijn ontzettend uiteenlopend. Gekozen doelen hebben ook niet altijd direct betrekking op psychotische symptomen als stemmen of achterdocht. Doelen kunnen gaan over slaap, piekeren, nare herinneringen, relaties of het zelfbeeld. Bij psychose is er bijna altijd sprake van co-morbiditeit. Niet zo gek dus dat er veel verschillende problemen zijn die de aandacht verdienen. Bovendien zijn sommige van deze problemen in stand houdende factoren van psychotische klachten (denk aan de recente studies over samenhang PTSS en psychose, of slaap en achterdocht).
Onderzoekers en hulpverleners zien symptoomreductie vaak als prioriteit bij de behandeling van cliënten met een psychose. Het gaat dan om het verminderen van de lijdensdruk van hallucinaties of een afname van achterdochtige gedachten. Dit zijn vaak ook de uitkomstmaten in wetenschappelijke studies die worden gebruikt om de effectiviteit van CGT-p te bepalen. Cliënten hebben echter meer holistische doelen in de behandeling. Denk aan het ervaren van verbinding, hoop, identiteit en betekenis. Deze onderwerpen komen zeker aan bod in CGT-p, maar worden zelden goed geoperationaliseerd en gemeten.
Kritische geluiden ten aanzien van CGT-p gaan wel eens over kleine behaalde effect sizes na CGT behandeling op psychiatrische symptomen. Een mogelijke verklaring is dat er sprake is van een discrepantie tussen de gekozen uitkomstmaten gericht op symptomen en de werkwijze van CGT-p met veel aandacht voor individuele bredere doelen. Een dergelijke discrepantie kan een veroorzaker zijn van een onderschatting van de effectiviteit van CGT-p.
Deze studie richt zich op de vraag, aan welke doelen geven de cliënten zelf de prioriteit in hun CGT-p behandeling?
Deelnemers aan de studie zijn 110 cliënten die meedoen aan één van de 4 lopende CGT-p studies in Manchester. Deze studies hebben de mooie namen COMPARE, FOCUS, MAPS en RESPECT (Morrison en anderen). Een categorische analyse vond plaats aan de hand van de therapie aantekeningen van de CGT trajecten. De behandelde problemen werden gecodeerd en thematisch ondergebracht in 23 verschillende categorieën, te weten: angst, coping, diagnose, dissociatie, drugsgebruik, emotie, gezondheidszorgen, intrusieve gedachten, medicatie, stemming, werk, praktisch, psychose, zelfbeeld, zelfbeschadiging, seks, slaap, sociaal, stigma, suïcidaliteit, denken, trauma en begrijpen.
Uit de analyses komt naar voren dat er een grote variatie bestaat in de gekozen doelen van cliënten. Het belangrijkste: slechts 40,38 % van de cliënten heeft een psychose gerelateerd probleem (stemmen, achterdocht) als prioriteit. Een groter deel, te weten 59,62 % had geen psychose probleem als geprioriteerd doel. De belangrijkste conclusie op basis van deze resultaten is dat een vermindering van psychotische symptomen in veel gevallen dus niet het belangrijkste doel is van CGT-p cliënten.
Deze resultaten zijn om meerdere redenen klinisch relevant. Cliënten met een psychose mogen nu soms niet deelnemen aan reguliere behandelingen voor bijvoorbeeld zelfbeeld, trauma of angst. Dit terwijl dit juist problemen zijn waar ze graag mee aan de slag willen. Vaak nog liever dan met de psychose klachten. En de discrepantie tussen de doelen waarin gewerkt wordt in de CGT-p behandeling en de gekozen uitkomstmaten van studies, lijkt een veroorzaker van een onderschatting van de effectiviteit van CGT bij psychose. Een gemiste kans wat ons betreft, waarbij het van belang is de doelen en uitkomstmaten beter op elkaar af te gaan stemmen en zo in onderzoek meer recht te doen aan de werkzaamheid van CGT-p.
