Door Rob van Grunsven
Mensen die stemmen horen en daar veel last van hebben, profiteren niet altijd van de hulp die geboden wordt in de ggz. Antipsychotica hebben vaak geen effect op het verminderen van stemmen horen, of verminderen slechts ten dele de stress die ermee gepaard gaat. En cognitieve gedragstherapie wordt helaas nog te weinig aangeboden. Geen wonder dat mensen behoefte voelen hun heil ook buiten de ggz te zoeken, bijv. in stemmenhoorders groepen en andere zelfhulpgroepen. En wat blijkt? Dat levert veel voordelen op!
‘Hearing Voices’-groepen en andere zelfhulpgroepen vinden hun oorsprong in het Hearing Voices Network (HVN), een internationale beweging van en voor stemmenhoorders, die ontstond in het begin van de jaren ’80, vorige eeuw, gebaseerd op het werk van Marius Romme & Sandra Escher (het Maastrichtse model). Het HVN benadrukt het belang van peersupport en inzicht verkrijgen in de oorsprong en de context van de stemmen.
Ierse onderzoekers deden een systematische review naar de voordelen van deze groepen voor stemmenhoorders, mede vanwege aanwijzingen voor terughoudendheid die binnen de reguliere hulpverlening zou bestaan om patiënten naar deze groepen te verwijzen. Meer kennis van de voordelen ervan zou scepsis kunnen verminderen en verwijzing kunnen bevorderen, meenden zij. In totaal werden 13 (overwegend kwalitatieve) studies geschikt bevonden, waarin stemmenhoorders rapporteren over de voordelen van deze groepen.
De uitkomsten werden onderverdeeld in vijf domeinen van voordelen (met voorbeelden):
- Praten en delen met anderen die met dezelfde ervaringen leven: een veilige plek om elkaar te ontmoeten; je begrepen voelen; een gevoel van saamhorigheid; erbij horen en acceptatie; het non-klinische van de groep; delen zonder oordelen; ontdekken dat je niet de enige bent; niet gericht op negeren van de stemmen; normaliseren van stemmen horen; verminderen van zelfstigma.
- Verbondenheid en sociale uitlaatklep: de groep als soms enige sociale contact; sfeer van ontspanning, nieuwe mensen ontmoeten; vrienden maken; minder beleving van isolement; je gewaardeerd voelen; sociaalvaardiger worden, meer zelfvertrouwen.
- Opdoen van nieuwe kennis en coping vaardigheden: tips delen over hoe om te gaan met stemmen; herkennen van triggers; gaan twijfelen over je overtuigingen over je stemmen; minder bang zijn van de stemmen; stressvermindering; empowerment en controle over de stemmen, leren communiceren met je stemmen.
- Hoop en inspiratie: succesverhalen van ervaringsdeskundige groepsbegeleiding; bij sommigen leidde dat ook tot minder zelfbeschadiging.
- Een hulpaanbod dat nergens anders beschikbaar was: teleurstellende ervaringen met de ggz; twijfel aan de vertrouwelijkheid van gesprekken met reguliere hulpverleners; waardering voor de door stemmenhoorders en ervaringswerkers begeleide sessies.
Kortom, de deelnemende stemmenhoorders ervaren veel voordelen van deze groepen. Uiteraard kent deze review diverse beperkingen (o.a. selectieve deelname, kleine samples, mogelijke bevooroordeling, en uitsluiting van clinici, zorgverleners en naasten). Niettemin benadrukken de onderzoekers het belang van meer inclusie en educatie van professionals in de ggz over het HVN, en zij betogen dat stemmenhoorders uiteindelijk meer baat zullen hebben bij een betere samenwerking tussen ggz-professionals en het HVN. Niet het een vervangen voor het andere, maar toewerken naar complementariteit.
De belangrijke boodschap die de onderzoekers verder uitdragen naar alle stemmenhoorders, namelijk dat stemvermindering niet per se noodzakelijk is voor herstel, sluit ook goed aan bij het doel van cognitieve gedragstherapie voor stemmen, waar het evenmin gaat om vermindering van stemmen zelf, maar over vermindering van de last ten gevolge van het stemmen horen.
