Het gebruik van de app TEMSTEM: stand alone of beter blended?

Door Paul de Bont

Veel hulpverleners wijzen stemmenhoorders op de app TEMSTEM. De vraag van de onderzoekers in deze studie is of cliënten, met enige technische begeleiding, deze app zelfstandig kunnen gebruiken en of de beoogde gunstige effecten optreden?

TEMSTEM is een app die inmiddels iedere psycholoog in psychoseland wel kent, van horen of gebruik.

Met twee taalspelletjes, ‘Lingo Tapper’ en ‘Word Link’ worden twee doelen nagestreefd bij mensen met auditieve verbale hallucinaties. (1) ‘Silencing’ – het remmen van stemactiviteit door incompatibele taalprocessen, en (2) ‘Challenging’ – het verminderen van emotionaliteit en levendigheid van stemherinneringen door duale taken, zoals we dat ook bij EMDR kennen. Daarnaast krijgt de gebruiker positieve feedback van avatar Tim om het zelfvertrouwen in het omgaan met stemmen te vergroten (zie voor meer uitleg www.gedachtenuitpluizen.nl/anderetechnieken/temstem-een-veelbelovende-app-voor-mensen-die-stemmen-horen/

Dit onderzoek includeerde N=89 cliënten die in ernstige mate last hadden van stemmenhoren. De vraag was of het zelfstandige gebruik van TEMSTEM, met technische begeleiding op het gebruik ervan, gunstige effecten heeft op stemmenlast en sociaal functioneren. In de TEMSTEM-conditie (n=44) gebruikten deelnemers TEMSTEM en er werd na 1 week gepolst of er vragen of problemen waren. Zo nodig werd technische begeleiding geboden. De controlegroep (n=45) gebruikte de app niet. In beide condities monitorden deelnemers hun klachten en ervaringen.

Metingen vonden plaats vooraf, na interventie (week 5–6) en follow-up (week 9–10). De primaire uitkomstmaten waren emotionele stress en sociaal functioneren. Data werden zes dagen lang met Experience Sampling Method (ESM, PsyMate) verzameld. Met een reflectieve vragenlijst werd apart nog gevraagd naar de stemmen, gevoelens en het functioneren van die dag.

Analyses waren lineaire regressiemodellen (intention-to-treat).

De onderzoekers verwachtten dat i) ongemak en stress meer afnemen in de TEMSTEM-conditie dan in de controleconditie; ii) de negatieve invloed van stemmenhoren op het functioneren meer zal afnemen en het functioneren beter zal zijn in de TEMSTEM-conditie dan in de controleconditie.

Het bleek niet te zijn wat werd verwacht. De TEMSTEM- en controleconditie verschilden op de meeste maten niet. De -zeker onverwachte- uitzonderingen waren dat de TEMSTEM-groep tijdelijk minder controle over de stemmen en meer depressie rapporteerde dan de controlegroep; effecten die allebei verdwenen bij follow up.

Deze uitkomst staat in contrast met eerdere studies, waaruit o.a. bleek dat TEMSTEM, al dan niet onder begeleiding van een therapeut, wel degelijk hielp om stemactiviteit te remmen en de emotionaliteit en levendigheid van stemmenhoren te verminderen..

De auteurs halen voor het ongunstige resultaat van de studie meerdere verklaringen uit hun data: in de studie gebruikten deelnemers de app vooral als ze thuis en/of alleen waren. Terwijl beter de app overal gebruikt kan worden waar stemactiviteit kan optreden, ook buitenshuis dus. Ten tweede bleken TEMSTEM-deelnemers de als moeilijker beschouwde ‘Challenging’-oefeningen relatief (te) weinig te hebben gedaan. Een verbetering zou kunnen worden gerealiseerd als gebruikers een signaal (‘prompt’) van de app krijgt om de oefeningen te doen.

De studie werd gehinderd door een aantal technische mankementen, van zowel de ESM/telefoons als de TEMSTEM app. Voor onderzoekers en deelnemers frustrerend. Relevante conclusie voor de klinische praktijk is dat als zo’n hulp-app technisch niet helemaal soepel werkt, het de motivatie ondermijnt van cliënten. Een serieuze aanbeveling voor toekomstig onderzoek is dan ook om technische aspecten van devices en apps goed te onderzoeken en verbeteren. Daarbij voegen ze het advies om altijd en in alle fasen van het ontwikkelingsproces van GGZ-hulp-apps ervaringsdeskundigen te betrekken.

Voor nu: blended TEMSTEM (dus inkaderen in het contact met een hulpverlener) geeft waarschijnlijk vaker of meer effect dan stand alone TEMSTEM.