een randomized controlled trial
Praten over wanen mag inmiddels gelukkig. Sterker nog, we hebben een mooi behandelprotocol voor het behandelen van achterdocht met behulp van cognitieve gedragstherapie (CGT). Toch blijven wanen bij veel mensen een hardnekkig en moeilijk te behandelen probleem. Dit zie je ook terug in de effect sizes van studies die zich richten op de effectiviteit van behandeling van achtervolgingswanen met behulp van CGT. Er worden zeker positieve effecten gevonden, maar die zijn minder groot dan we zouden hopen.
Om die reden is professor Daniel Freeman – een gerenommeerde onderzoeker op het gebied van psychose – samen met zijn collega’s aan de slag gegaan met het ontwikkelen van een vernieuwd behandelprogramma voor achtervolgingswanen. Hieruit is het “Feeling Safe Programme” gerold. Dit is een modulair behandelprogramma dat is gebaseerd op de theorie dat achtervolgingswanen ongefundeerde “threat beliefs” zijn die ontwikkeld zijn onder invloed van genetische en omgevingsfactoren en in stand worden gehouden door verschillende psychologische processen, zoals overmatig piekeren, laag zelfbeeld, slaapproblemen, vreemde ervaringen en veiligheidsgedrag. Als je deze theorie volgt, moet je dus in de behandeling aan de slag met het opzoeken van de gevreesde situaties nadat de invloed van de instandhoudende factoren is verminderd. En dat is precies waar het Feeling Safe Programme zich op richt.
Het Feeling Safe Programme is opgebouwd uit een (1) het opstellen van een casusconceptualisatie en (2) verschillende modules, namelijk het verbeteren van slaap, minder piekeren, verbeteren van je zelfvertrouwen, verminderen van de impact van stemmen, verbeteren van je redeneren en je veilig genoeg voelen. Je kunt kiezen welke modules je wilt volgen. Gemiddeld wordt gekozen voor vier modules en iedereen wordt aangemoedigd om in ieder geval de module “je veilig genoeg voelen” te volgen. Deze module gaat over het in kaart brengen en verminderen van veiligheidsgedrag. De modules variëren in lengte maar beslaan gemiddeld zes sessies. Tussen de wekelijkse sessies door heeft de therapeut (telefonisch) contact met de deelnemer om gedragsverandering te stimuleren.
In deze studie werd de effectiviteit van het Feeling Safe Programme onderzocht met behulp van een randomized controlled trial. 64 mensen met een psychotische stoornis volgden het Feeling Safe Programme. De controleconditie waaraan 66 mensen deelnamen bestond uit een andere interventie (die wel werd uitgevoerd door dezelfde therapeuten): “befriending”. In deze conditie hadden deelnemers ook een wekelijks gesprek met een therapeut die met hen in gesprek ging zoals een goede vriend zou doen: empathisch, steunend niet confronterend met ruimte voor alle gespreksonderwerpen.
Resultaat: het Feeling Safe Programme is effectief in het verminderen van de mate van overtuiging van de achterdochtswaan en ook leidt tot significante veranderingen in andere uitkomstmaten (overall mate van achterdocht, boosheid, welzijn en kwaliteit van leven). Hetzelfde geldt overigens voor de “befriending”-interventie maar dan in veel mindere mate. De onderzoekers komen tot de conclusie dat het opbouwen van een positieve therapeutische relatie belangrijk is, ook bij het behandelen van mensen met een psychose, en op zichzelf al kan zorgen voor afname van klachten (zoals in de “befriending”-conditie) maar dat het toevoegen van specifieke en gerichte technieken (zoals in het Feeling Safe Programme) leidt tot een grotere verbetering.
Hoewel deze conclusie niet wereldschokkend is, lijkt het Feeling Safe Programme door de specifieke aandacht voor instandhoudende factoren, een mooie aanvulling op onze huidige CGT-behandeling gericht op achterdocht. De effecten zijn ook veelbelovend groot! Wellicht juist doordat het niet direct de inhoud van de waan aanpakt, maar zich richt op factoren die eraan gelinkt zijn.
