“Hoe ik er uit zie, brengt me van streek”
Bij meer dan de helft van mensen met een psychose is sprake van obesitas. Dit wordt somatisch vaak bijgehouden, maar in de klinische praktijk wordt nauwelijks naar de beleving ervan gevraagd, terwijl een negatief lichaamsbeeld direct of indirect bij kan dragen aan het in standhouden van psychotische verschijnselen. Maar hoe dan? Wat weten we eigenlijk van die relatie tussen lichaamsbeleving en symptomen bij mensen met overmatige achterdocht?
We weten uit eerdere studies dat overmatige achterdocht sterk onder invloed staat van gevoelens van minderwaardigheid en anders-zijn. Een negatieve lichaamsbeleving versterkt die kwetsbaarheid en kan tevens bijdragen aan terugtrekgedrag tot agorafobisch niveau, zoals we dat ook zien bij tweederde van de patiënten met psychose. Ook in de algemene populatie zien we dat zorgen maken over hoe je er uitziet geassocieerd is met paranoia.
Patiënten met psychose ervaren, ten gevolge van antipsychotica, vaak negatieve impact van ongewenste en ‘oncontroleerbare’ gewichtstoename, zoals verlies van zelfvertrouwen en zorgen maken over hoe je er uitziet. Dat kan vervolgens weer leiden tot problemen met de stemming, verminderde activiteit, sociaal isolement, overmatige achterdocht, negatieve stemmen-inhoud, en zelfs perioden van opzettelijke zelfbeschadiging en suïcidaliteit.
In deze eerste explorerende studie naar de prevalentie van negatieve lichaamsbeleving bij patiënten met overmatige achterdocht, keek men mede naar de relatie tussen negatieve lichaamsbeleving en de ernst van psychotische ervaringen en psychologische verschijnselen.
Bij 115 patiënten van 16 jaar of ouder, met een schizofrenie spectrum diagnose, bij wie tenminste 3 maanden sprake was van overmatige achterdocht met een score van minstens 60% op de overtuiging, werden metingen verricht naar lichaamsbeeld, zelfwaardering, BMI (Body Mass Index), psychiatrische symptomen en welzijn. Daarnaast werd de lichaamswaardering gemeten bij een controlegroep van 200 volwassenen van 18 jaar of ouder die geen contacten hadden met de geestelijke gezondheidszorg, en die via publieke advertenties, sociale media en lokale radio, geworven werden uit de lokale populatie.
Duidelijk werd dat je zorgen maken over hoe je er uitziet veel voorkomt bij patiënten met overmatige achterdocht. De niveaus van lichaamswaardering zijn ook veel lager bij patiënten met psychose dan bij de controlegroep, bij vrouwen lager dan bij mannen, en vooral als op de BMI sprake is van overgewicht of obesitas. Je zorgen maken over je uiterlijk is geassocieerd met hogere niveaus van depressie, negatief zelfbeeld, suïcidaliteit, piekeren, anhedonie, slapeloosheid en overgewicht en met lagere niveaus van psychologisch welzijn, positief zelfbeeld, en kwaliteit van leven. Maar ook zag men dat deze zorgen geassocieerd zijn met hogere niveaus van paranoia en stemmen horen.
Kortom, je zorgen maken over hoe je er uitziet, lijkt een zinvol behandeldoel voor patiënten met overmatige achterdocht!
