Negatieve symptomen staan erom bekend dat ze moeilijk te behandelen zijn. Inmiddels weten we dat psychologische interventies effectief kunnen zijn in het verminderen van de ernst van deze symptomen en -daarmee- het verbeteren van het functioneren van mensen met een psychotische stoornis. Eric Granholm en zijn collega’s aan de University of California in San Diego werken al jaren aan een therapieprogramma gericht op negatieve symptomen. Zij hebben nu een pilot randomized controlled trial uitgevoerd naar een behandelprogramma dat de Cognitive Behavioral Skills Training en Compensatory Cognitive Training combineert. Daarmee komen ze dus uit op de lastige afkorting CBSST-CCT.

Eerst een korte uitleg over het design van deze studie. Het gaat om een pilot studie met een relatief klein aantal deelnemers en met veel aandacht voor de haalbaarheid en toepasbaarheid van de behandeling, waarbij er wel gebruik is gemaakt van een controleconditie en randomisatie. Deelnemers aan deze studie zijn willekeurig ingedeeld in ofwel de behandelconditie (en kregen CBSST-CCT) ofwel de controleconditie. Belangrijk om te onthouden is dat dit een kleine studie is die op zich goed is uitgevoerd maar eigenlijk een “voor-studie” is die wacht op herhaling in een grotere groep mensen.

Deelnemers in de behandelconditie ontvingen 25 tweewekelijkse sessies van een uur waarin er elementen vanuit drie verschillende psychologische interventies werden gecombineerd. Met behulp van cognitieve gedragstherapie (CBT) werden de cognities die betrokken zijn bij het ontstaan en voortbestaan van negatieve symptomen (defeatist beliefs) aangepakt. Daarnaast kregen ze training in sociale vaardigheden (SST) en cognitieve training (CCT) gericht op het verbeteren van de toepassing van cognitieve vaardigheden, het compenseren van cognitieve problemen en het vergroten van zelfvertrouwen op dat vlak. Een uitgebreidere omschrijving van de interventie is online en in het artikel te vinden. Deelnemers in de controleconditie kregen een Goal-focused Supportive Contact (SC). Deze interventie bevatte evenveel sessies als de CBSST-CCT en richtte zich op het behalen van individuele hersteldoelen (op gebied van wonen, werken, opleiding en relaties) zonder dat er specifieke aandacht werd besteed aan cognities, sociale vaardigheden, probleemoplossing en verbeteren van cognitieve vaardigheden.

Na randomisatie zijn 26 van de deelnemers met schizofrenie of een schizoaffectieve stoornis en matig tot veel negatieve symptomen in de behandelconditie terecht gekomen en 29 deelnemers in de controleconditie. In de behandelconditie zijn 11 mensen uitgevallen en in de controleconditie 13. In beide condities viel ongeveer de helft van de mensen uit voor start van de interventie en de helft erna. Dit maakt een drop-out rate van meer dan 40%. Dat is misschien niet onverwachts bij deze doelgroep, maar toch wel veel. Dit laat opnieuw zien hoe belangrijk het is om niet alleen een mooie interventie te ontwikkelen maar ook heel veel aandacht te besteden aan de vraag hoe deze interventie toegepast te krijgen op de doelgroep waarvoor hij is ontwikkeld. Het laat eveneens zien dat de resultaten van deze studie ook voorzichtig geïnterpreteerd moeten worden.

De resultaten laten kleine tot medium effecten van CBSST-CCT zien op het niveau van negatieve symptomen in vergelijken met SC. Dit lijkt te worden gedreven door verbeteringen op het gebied van motivatie en mogelijk ook verbaal leren en geheugen. Dit effect blijft ook zichtbaar tijdens de meting zes maanden na start behandeling. Er worden geen significante veranderingen gezien op de inhoud van cognities. Kortom: de onderzochte zeer brede interventie is toepasbaar en lijkt effect te hebben op de ernst van negatieve symptomen bij mensen die daar veel last van hebben. Dat is goed nieuws dus. Een grotere trial zal antwoord geven op de vraag of dit effect inderdaad robuust is en geeft hopelijk aanwijzingen in de richting van de werkzame mechanismen achter dit effect. Wordt vervolgd dus!