Door Eva Tolmeijer

Dwanggedachten en handelingen komen veel voor bij mensen met psychose.

De prevalentie van dwangklachten verdubbelt in mensen met vroege psychose ten opzichte van mensen met een hoog risicoprofiel voor het ontwikkelen van psychose (van 12.5% naar 25%). En voor mensen met psychose die clozapine gebruiken verdubbelen deze cijfers bijna opnieuw, het hoogst gerapporteerde is dat maar liefst 47% van deze groep dwangklachten ervaart. De ernst van de psychoseklachten en de duur van de clozapine behandeling zijn in eerder onderzoek geïdentificeerd als risicofactoren voor het ontwikkelen van dwangklachten. Hoe komt dat eigenlijk?

De onderzoekers in deze studie wilden de relatie tussen psychoseklachten, dwangklachten en clozapine beter begrijpen. Ze onderzochten of er sprake is van een twee fase model waarin (1) dwangmatig controleren in eerste instantie toeneemt door overmatige waakzaamheid. (2) Vervolgens zouden de ontwikkelde dwangklachten toenemen door het gebruik van clozapine (door een bepaalde de werking op receptoren in het brein). Om dit twee fase-model te testen, keken de onderzoekers eerst naar de relatie tussen dwangklachten en psychoseklachten. Vervolgens keken de onderzoekers naar de relatie tussen dwangklachten en clozapine niveau’s in het bloed bij mensen die al een jaar of langer clozapine gebruikten en geen last meer hadden van psychoseklachten. Ze gebruikten informatie verzameld over een langere periode (gemiddeld 2,7 jaar) van 196 mensen met een classificatie schizofrenie die clozapine gebruikten. In een subgroep van 97 deelnemers werd daarnaast gekeken naar de rol van genetische variaties op de relatie tussen psychose en dwang.

Het onderzoek liet opnieuw zien dat ernstige dwangklachten veel voorkomen bij mensen met schizofrenie die clozapine gebruiken (38% had een score van 21 of hoger op de Obsessive Compulsive Inventory-Revised). Daarnaast liet het onderzoek zien dat dwanggedachten een rol spelen in de relatie tussen psychoseklachten en dwanghandelingen. De onderzoekers denken dat het dwangmatig controleren bij deze groep een vorm van veiligheidsgedrag is als reactie op overmatige waakzaamheid. Bij de groep mensen met geen of minimale psychoseklachten was er een relatie tussen checkgedrag en clozapine levels in het bloed. De onderzoekers denken daarom dat het clozapine gebruik hier een rol speelt bij het in stand blijven of verergeren van bestaande dwangklachten. Genetische variaties (in de glutamine en serotonine receptoren) hadden geen invloed op de relatie tussen psychose- en dwangklachten.

Het is belangrijk dat er onderzoek wordt gedaan naar het effect van medicatie op het toenemen, afnemen en in stand blijven van verschillende ervaringen zoals dwang, stemmen en overmatige achterdocht. Clozapine is een effectief antipsychoticum, maar als er dwangklachten ontstaan, kan het goed zijn om te bekijken of dat niet een bijwerking van dit medicijn is.

Link naar artikel: 10.1192/bjp.2024.30