EDIE

In Nederland vond van 2008 tot 2012 de EDIE.NL-studie (Early Detection and Intervention Evaluation Nederland) plaats naar het voorkomen van psychose. Uit het EDIE-onderzoek is gebleken dat een verhoogd risico (in het Engels, ultra-high risk of UHR) op een eerste psychose gedetecteerd kan worden bij hulpzoekende cliënten in de GGz en effectief behandeld kan worden met een nieuw ontwikkelde, evidence-based cognitieve gedragstherapie. 6% van alle hulpzoekende mensen loopt het risico een psychose te ontwikkelen en 2% van die hulpzoekende mensen loopt het risico binnen drie tot vijf jaar daadwerkelijk psychotisch te worden. De belangrijkste boodschap van de studie is dat dit aantal ongeveer te halveren is tegen lagere kosten in vergelijking met helemaal niets doen. De gunstige resultaten blijven zelfs na 4 jaar nog behouden (meer informatie). In de nieuwsbrief staan regelmatig berichten over UHR. Hier tref je die allemaal bij elkaar aan…

De EDIE-NL studie is gefinancierd door ZonMw en prof. dr. Mark van der Gaag ontving voor het onderzoek de ZonMw-parel. Ook in het buitenland is er veel aandacht besteedt aan de mooie resultaten van het EDIE-NL onderzoek. Lees hier een interview met de editor van het vakblad Schizophrenia Bulletin, prof. dr. Will Carpenter.

Aan het onderzoek hebben 4 verschillende GGZ-instellingen meegewerkt: Parnassia/PsyQ Den Haag, Academisch Medisch Centrum (AMC), Rivierduinen Leiden, en GGz Friesland. Later hebben zich ook nog PsyQ Amsterdam en ABC Altrecht aangesloten.

Er zijn vier mensen gepromoveerd op het EDIE-NL onderzoek: dr. Helga Ising (7 juli 2017), dr. Rianne Klaassen (1 nov 2013), dr. Judith Rietdijk (13 april 2012) en dr. Sara Dragt (14 september 2011).

Publicaties

Casuïstiek:
• Cohen G, Klaassen RM, Rietdijk J, Dragt S, van der Gaag M. (2012). Twee patiënten met een verhoogd risico op een eerste psychose. Tijdschrift voor Psychiatrie, 54(5):471-4. Dutch.

Werkwijze van het Early Detection and Intervention Team (EDIT) Den Haag; dat voorgekomen is uit EDIE-NL:
• Van den Berg DPG, & van der Gaag M. (2011). Voorkomen is beter dan genezen: Early detection and intervention team den Haag. GZ-psychologie, 2, 12-17

De volledige studieopzet is hier te vinden:
• Rietdijk J, Dragt S, Klaassen R, Ising H, Nieman D, Wunderink L, Delespaul P, Cuijpers P, Linszen D, van der Gaag M. (2010). A single blind randomized controlled trial of cognitive behavioural therapy in a help-seeking population with an At Risk Mental State for psychosis: the Dutch Early Detection and Intervention Evaluation (EDIE-NL) trial. Trials, 11:30. doi: 10.1186/1745-6215-11-30.

Screenen op UHR met de PQ-16:
Hier kun je de PQ-16 vinden in veel verschillende talen, waaronder natuurlijk Nederlands, maar ook Mandarin Chinees…. Het kan soms best lastig zijn om de uitslag te vertellen aan de patient. Hier geven we wat tips….
• Ising HK, Veling W, Loewy RL, Rietveld MW, Rietdijk J, Dragt S, Klaassen RM, Nieman DH, Wunderink L, Linszen DH, van der Gaag M. (2012). The validity of the 16-item version of the Prodromal Questionnaire (PQ-16) to screen for ultra high risk of developing psychosis in the general help-seeking population. Schizophr Bulletin, 38(6):1288-96. doi:10.1093/schbul/sbs068.
• Ising, H. (2012). Vroege detectie van psychose bij hulpzoekenden met verkorte ‘Prodromal Questionnaire’ of ‘Ervaringenlijst’ (PQ-16). Tijdschrift voor Psychiatrie 54: 8.

Screenen op UHR is effectiever dan verwijzen op verdenking van UHR:
• Rietdijk J, Fokkema M, Stahl D, Valmaggia L, Ising HK, Dragt S, Klaassen RM, Nieman DH, Loewy R, Cuijpers P, Delespaul P, Linszen DH, van der Gaag M. (2014). The distribution of self-reported psychotic-like experiences in non-psychotic help-seeking mental health patients in the general population; a factor mixture analysis. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 49(3):349-58. doi: 10.1007/s00127-013-0772-1.
• Rietdijk J, van der Gaag M. (2014). De detectie van mensen met een verhoogd risico op een psychose: detectiemethoden en basiskenmerken van de populatie. Tijdschrift voor Psychiatrie, 56(4):257-65.

Hier wordt beschreven hoe de behandeling eruitzag en dat het preventieve effect voor minstens 4 jaar behouden blijft:
• Ising HK, Kraan TC, Rietdijk J, Dragt S, Klaassen RM, Boonstra N, Nieman DH, Willebrands-Mendrik M, van den Berg DP, Linszen DH, Wunderink L, Veling W, Smit F, van der Gaag M. (2016). Four-Year Follow-up of Cognitive Behavioral Therapy in Persons at Ultra-High Risk for Developing Psychosis: The Dutch Early Detection Intervention Evaluation (EDIE-NL) Trial. Schizophr Bulletin, 42(5):1243-52. doi: 10.1093/schbul/sbw018.
• van der Gaag M, Nieman DH, Rietdijk J, Dragt S, Ising HK, Klaassen RM, Koeter M, Cuijpers P, Wunderink L, Linszen DH. (2012). Cognitive behavioral therapy for subjects at ultrahigh risk for developing psychosis: a randomized controlled clinical trial. Schizophr Bulletin, 38(6):1180-8. doi: 10.1093/schbul/sbs105.

Voor de praktijk schreef Mark van der Gaag met David van den Berg en Dorien Nieman een boek over de preventie van psychosen: Te koop via onze webshop…
• Van der Gaag, Nieman & Van den Berg (2013). CBT for Those at Risk of a First Episode Psychosis. Routledge.

Uiteraard zijn er kosten verbonden aan vroegdetectie en preventieve CGT. Economische evaluaties laten echter zien dat deze kosten ruimschoots teruggewonnen worden, na 18 en zelfs na 48 maanden nog:
• Ising HK, Lokkerbol J, Rietdijk J, Dragt S, Klaassen RM, Kraan T, Boonstra N, Nieman DH, van den Berg DP, Linszen DH, Wunderink L, Veling W, Smit F, van der Gaag M. (2017). Four-Year Cost-effectiveness of Cognitive Behavior Therapy for Preventing First-episode Psychosis: The Dutch Early Detection Intervention Evaluation (EDIE-NL) Trial. Schizophr Bulletin, 43(2):365-374.
• Ising HK, Smit F, Veling W, Rietdijk J, Dragt S, Klaassen RM, Savelsberg NS, Boonstra N, Nieman DH, Linszen DH, Wunderink L, van der Gaag M. (2015) Cost-effectiveness of preventing first-episode psychosis in ultra-high-risk subjects: multi-centre randomized controlled trial. Psychological Medicine, 45(7):1435-46. doi: 10.1017/S0033291714002530.

Uit berekeningen van het Trimbos-instituut blijkt zelfs dat het aanbieden van een proactieve CGT in de GGZ gepaard zal gaan met besparingen in zorgkosten ter waarde van ongeveer €26 miljoen wanneer deze proactieve zorg gedurende 10 jaar:
• Lokkerbol, J., Lokman, S., Janssen, R., Evers, S., Smit, F. (2016). Rendeert zorgonderzoek in de GGZ? Centrum Economische Evaluatie, Trimbos Instituut, Utrecht
Profileren binnen UHR voor gepersonaliseerde zorg:
• Ising HK, Ruhrmann S, Burger NA, Rietdijk J, Dragt S, Klaassen RM, van den Berg DP, Nieman DH, Boonstra N, Linszen DH, Wunderink L, Smit F, Veling W, van der Gaag M. (2016). Development of a stage-dependent prognostic model to predict psychosis in ultra-high-risk patients seeking treatment for co-morbid psychiatric disorders. Psychological Medicine, 46(9):1839-51. doi: 10.1017/S0033291716000325.
• M. van der Gaag, H. Ising, J. Lokkerbol, F. Smit (2016). Prognostisch modelleren en proactieve interventie bij psychose: effectiviteit en kosteneffectiviteit. Tijdschrift voor Psychiatrie 58(10):695-699.

Er is nog veel meer geschreven over de EDIE-NL studie, zie hieronder…
• Kraan TC, Ising HK, Fokkema M, Velthorst E, van den Berg DPG, Kerkhoven M, Veling W, Smit F, Linszen DH, Nieman DH, Wunderink L, Boonstra N, Klaassen RMC, Dragt S, Rietdijk J, de Haan L, van der Gaag M. (2017). The effect of childhood adversity on 4-year outcome in individuals at ultra high risk for psychosis in the Dutch Early Detection Intervention Evaluation (EDIE-NL) Trial. Psychiatry Research, 247:55-62. doi: 10.1016/j.psychres.2016.11.014.
• van Bebber J, Wigman JTW, Meijer RR, Ising HK, van den Berg D, Rietdijk J, Dragt S, Klaassen R, Nieman D, de Jonge P, Sytema S, Wichers M, Linszen D, van der Gaag M, Wunderink L. (2017). The Prodromal Questionnaire: a case for IRT-based adaptive testing of psychotic experiences? International Journal of Methods in Psychiatric Research, 26(2). doi: 10.1002/mpr.1518.
• Nieman DH, Dragt S, van Duin ED, Denneman N, Overbeek JM, de Haan L, Rietdijk J, Ising HK, Klaassen RM, van Amelsvoort T, Wunderink L, van der Gaag M, Linszen DH. (2016). COMT Val(158)Met genotype and cannabis use in people with an At Risk Mental State for psychosis: Exploring Gene x Environment interactions. Schizophrenia Research, 174(1-3):24-8. doi: 10.1016/j.schres.2016.03.015.
• Rietdijk J, Ising HK, Dragt S, Klaassen R, Nieman D, Wunderink L, Cuijpers P, Linszen D, van der Gaag M. (2013). Depression and social anxiety in help-seeking patients with an ultra-high risk for developing psychosis. Psychiatry Research, 209(3):309-13. doi: 10.1016/j.psychres.2013.01.012.
• Velthorst E, Nieman DH, Veling W, Klaassen RM, Dragt S, Rietdijk J, Ising H, Wunderink L, Linszen DH, de Haan L, van der Gaag M. (2012). Ethnicity and baseline symptomatology in patients with an At Risk Mental State for psychosis. Psychological Medicine, 42(2):247-56. doi: 10.1017/S0033291711001486.
• Rietdijk J, Hogerzeil SJ, van Hemert AM, Cuijpers P, Linszen DH, van der Gaag M. (2011). Pathways to psychosis: help-seeking behavior in the prodromal phase. Schizophrenia Research, 132(2-3):213-9. doi: 10.1016/j.schres.2011.08.009.
• Rietdijk J, Linszen D, van der Gaag M. (2011). Field testing attenuated psychosis syndrome criteria. American Journal of Psychiatry, 168(11):1221. doi: 10.1176/appi.ajp.2011.11060859.
• Ferwerda J, (2017). De voortekenen van een psychose. GZ-psychologie nr 5

Training?

De Comprehensive Assessment of At-Risk Mental States (CAARMS) is het meetinstrument waarmee vastgesteld kan worden of iemand at risk is voor het ontwikkelen van een psychose. De zorgstandaard psychose (die in het najaar verschijnt) adviseert om dit instrument te gebruiken om UHR vast te stellen. In nauwe samenwerking met de Stichting Cognitie en Psychose en georganiseerd door Kenniscentrum Phrenos is er een training ontwikkeld om bekwaam te worden in de afname van de CAARMS. Meer weten…

Ook is er een training voor de preventieve CGT-behandeling bij UHR. Meer info……