Lichaamsbeeld is het plaatje dat we in ons hoofd hebben van de maat en vorm van ons eigen lijf en onze gevoelens ten aanzien van deze karakteristieken van ons lichaam. Ons lichaamsbeeld, zowel bij een positief of een negatief lichaamsbeeld, wordt dus met name bepaald door hoe het lichaam wordt waargenomen en welke gevoelens opkomen als we aan ons lichaam denken. Een negatief lichaamsbeeld kan veel impact hebben op de kwaliteit van onze relaties. Verschillende factoren spelen een rol bij de verminderde kwaliteit van relaties, maar een van deze factoren is vertrouwen. Bij paranoia speelt een gebrek aan vertrouwen in anderen ook een grote rol.
Wanneer we kijken naar de hiërarchie van paranoia (model Freeman 2005) zien we dat paranoïde gedachten samenhangen met een hoge interpersoonlijke sensitiviteit. Een hoge sociale gevoeligheid kun je zeggen waarbij het gaat om de angst afgewezen te worden en een verhoogde selectieve aandacht voor signalen van sociale afwijzing. Dit zorgt voor een gevoel van sociale dreiging en veroorzaakt angst.
Dat er een relatie bestaat tussen een algemeen negatief zelfbeeld en paranoia is inmiddels meerdere keren in wetenschappelijke studies aangetoond. De specifieke relatie tussen lichaamsbeeld en paranoia is nog niet zo vaak onderzocht. Wel zijn er aanwijzingen dat een negatief lichaamsbeeld bijdraagt aan een negatief zelfbeeld, een gevoel van inferioriteit en kwetsbaarheid. Negatief lichaamsbeeld lijkt via deze verhoogde kwetsbaarheid een van de routes die kan leiden tot paranoia (Marshall e.a. 2022).
In de hier besproken studie van Bagrowska ea. is de relatie tussen lichaamsbeeld en paranoia verder onderzocht in een gezonde, niet klinische populatie. Nieuw aan deze studie was dat er niet alleen aandacht was voor een negatief lichaamsbeeld door overgewicht, maar ook door ervaren ondergewicht. Omdat het een onderzoek in een gezonde populatie betrof werden deelnemers benaderd via sociale media en was de studie online. Een aantal meetinstrumenten werd gebruikt om paranoia en het ervaren lichaamsbeeld in kaart te brengen. Tevens werd ook objectief het BMI bepaald.
Uit de studie komt naar voren dat een negatief lichaamsbeeld kan leiden tot negatieve emoties, een laag zelfbeeld en een hoge mate van sociale dreiging. Dit versterkt de gevoeligheid voor paranoïde gedachten. De verschillende factoren versterken elkaar en zijn uit te werken in een model.
Verder blijkt uit de studie dat een hoge mate van ontevredenheid met je lichaam samengaat met meer paranoïde gedachten. Dit gaat op, ongeacht of mensen zichzelf te dik of te dun vinden. Hoe meer discrepantie tussen het werkelijke gemeten en het ervaren BMI, hoe meer paranoïde gedachten.
Samenvattend is een negatief lichaamsbeeld een belangrijke factor gerelateerd aan paranoïde gedachten. Aandacht hiervoor in de klinische praktijk is van belang.
Artikel
