Psychotisch na een bevalling; routes naar het ontstaan van een postpartum psychose

Door Janneke Ferwerda

Een postpartum psychose komt zelden voor, maar spreekt tot de verbeelding. Het is bijvoorbeeld een centraal thema in de film De Gelukkige Huisvrouw, waarin de hoofdpersoon na de geboorte van haar baby in een psychose belandt. Ondanks de bekendheid van dit fenomeen heeft postpartum psychose tot nu toe weinig wetenschappelijke aandacht gekregen.

Na de bevalling breekt een gevoelige periode aan waarin moeders te maken krijgen met grote biologische, sociale, fysieke en emotionele veranderingen, veelal in combinatie met slaaptekort. Dit maakt hen kwetsbaar voor verschillende mentale gezondheidsproblemen, waarvan postpartum psychose (PP) een van de ernstigste is. PP kan optreden tussen vier weken en zes maanden na de bevalling en kan gepaard gaan met hallucinaties, wanen en verwarde gedachten. In ernstige gevallen kunnen moeders met PP zichzelf of hun baby schaden. Hoewel PP zeldzaam is (0,9 tot 2,6 per 1000 geboorten), verdient het door de mogelijke ernstige gevolgen meer wetenschappelijke aandacht.

De oorzaken van PP zijn nog grotendeels onbekend. Mogelijke aanknopingspunten voor vroegtijdige herkenning en behandeling liggen bij het opsporen van milde psychotische ervaringen (PPE’s), die ook bij de algemene bevolking voorkomen en geassocieerd worden met een verhoogd risico op psychose.

In dit artikel wordt de relatie tussen jeugdtrauma en postpartum psychose onderzocht, waarbij wordt gekeken naar mogelijke factoren die de relatie tussen trauma en psychotische ervaringen na de bevalling kunnen verklaren. De hypothese is dat postnatale depressie zo’n verklaring is. Mensen die als kind misbruik of verwaarlozing hebben meegemaakt, lopen een groter risico op depressie. Onderzoek wijst uit dat depressie vaak voorafgaat aan een eerste psychose-episode, waarbij 19% van de mensen met ernstige depressie ook psychotische symptomen ontwikkelt.

Angst na de bevalling lijkt eveneens een belangrijke rol te spelen in de link tussen jeugdtrauma en psychotische ervaringen. Veel nieuwe moeders maken zich zorgen over de zorg voor hun baby, en vrouwen die als kind misbruikt zijn, kunnen tijdens en na de zwangerschap extra angst ervaren. Onderzoek toont aan dat angst een belangrijke schakel kan zijn tussen jeugdtrauma en het ontstaan van psychotische symptomen, zoals wanen of hallucinaties, na de bevalling.

De studie onderzocht voor het eerst de link tussen jeugdtrauma en psychotische ervaringen na de bevalling (PPE’s) met een nieuwe vragenlijst, de Post-partum Psychotic Experiences Scale (PPES). De onderzoeksgroep bestond uit 438 Libanese moeders. In Libanon zijn misbruik en verwaarlozing de laatste jaren aanzienlijk toegenomen, wat heeft bijgedragen aan mentale gezondheidsproblemen, vooral onder pas bevallen vrouwen. De onderzoekers veronderstellen dat de relatie tussen kindermishandeling en psychotische ervaringen wordt beïnvloed door de mate van angst- en depressieve symptomen.

De resultaten tonen inderdaad een verband aan en bevestigen dat zowel depressie als angst na de bevalling schakels zijn in de relatie tussen trauma en psychotische ervaringen na de bevalling. Wanneer onderscheid gemaakt wordt naar het soort trauma, blijkt met name psychologische kindermishandeling (zoals pesten en intimidatie) sterk geassocieerd met PPE’s, meer nog dan bijvoorbeeld verwaarlozing.

Dit onderzoek onderstreept dat traumatische ervaringen veel psychologische ellende veroorzaken. Als er PTSS aanwezig is, benadrukken deze resultaten het belang van PTSS behandeling. Op basis van dit onderzoek volgt tevens de aanbeveling dat screening op psychotische ervaringen bij vrouwen met angst of somberheid een belangrijke stap kan zijn in het tijdig detecteren en behandelen van postpartum psychose. De zorg na een bevalling richt zich momenteel vooral op de fysieke gezondheid van moeder en kind, terwijl meer aandacht voor mentale klachten cruciaal is.