“Coronavirus is een biologisch wapen, ontwikkeld in China om het Westen te vernietigen.”
(25.29% enigszins mee eens, 9.06% zeer mee eens)
“Bill Gates heeft het virus gecreëerd om de wereldbevolking te reduceren.”
(11.80% enigszins mee eens, 5.27% zeer mee eens)
Er bestaan inmiddels veel aan coronavirus gerelateerde complottheorieën. Bovenstaande opvattingen zijn er enkele uit een lange lijst van complot ideeën die aan Duitsers en Duitssprekende Zwitsers werd voorgelegd. De resultaten tonen een samenhang tussen deze overtuigingen en de cognitieve tendensen die wij zien in het onderzoek naar overmatige achterdocht.
Coronavirus gerelateerde complottheorieën (CT) hangen nauw samen met minder op virus bestrijding gericht gedrag. Een recente studie (Freeman et al., 2020) toonde dat ongeveer 15% van de Britse algemene bevolking sterk gelooft in CT, en nog eens 25% er enigszins in gelooft. Dit betroffen zowel algemene theorieën (ongespecificeerde definitie van de samenzwering) als specifieke theorieën (specifieke aanduiding van de samenzwering).
Een Duits-Zwitsers onderzoeksgroep, in samenwerking met Freeman, vond het van belang om niet alleen de prevalentie van CT te onderzoeken binnen een Duitstalige algemene populatie, maar ook of er samenhang zou bestaan tussen CT en aan paranoia gerelateerde cognitieve tendensen.
Respondenten werden online geworven. Inclusiecriteria betroffen een leeftijd van 18-69 jaar en permanent verblijf in Duitsland of in het Duitstalige deel van Zwitserland. Er werden 1684 deelnemers geworven (1130 Duitsers en 554 Zwitsers) aan wie dezelfde vragenlijst werd voorgelegd die door Freeman was gebruikt, om zowel algemene als specifieke CT te meten. Daarnaast werden verschillende cognitieve tendensen in kaart gebracht: JTC (Jumping to Conclusions), LA (Liberale Acceptatie: de neiging om direct een opvatting voor ‘waar’ aan te nemen), BADE (Bias Against Disconfirmatory Evidence: de neiging om tegenbewijslast te negeren), en PM (Possibility of being Mistaken). Ook werd overmatige achterdocht gemeten (met de Duitse versie van de Paranoia Checklist) en momentaan ervaren stress (“Hoe gestrest voel je je op dit moment?”).
Wat bleek? Ongeveer 10% van de deelnemers geloofde op zijn minst sterk in CT en nog eens 20% enigszins. Dat is iets minder dan in de studie van Freeman, wat te maken zou kunnen hebben met de timing van het onderzoek. Wat wel overeenkwam, was dat er op het continuüm vaker sprake was van matige ondersteuning van CT. Hogere scores waren geassocieerd aan grotere JTC, LA, en BADE, lagere PM, en meer overmatige achterdocht.
Zwitserse deelnemers waren iets meer overtuigd van CT dan Duitse deelnemers. Deels hadden die overtuigingen te maken met doel en verspreiding van vaccins, wat in overeenstemming is met bewijs dat vaccinatie acceptatie lager is in Zwitserland dan in Duitsland en dat algemene CT minder worden ondersteund in Duitsland dan in andere Westerse landen. De resultaten bevestigen ook dat CT meer voorkomen bij jongere, minder opgeleide, politiek meer extreme, en meer gestreste mensen, bij geen verschillen in gender.
Kortom, een aanzienlijk deel van de onderzoeksgroep ondersteunt, in sterke of minder sterke mate, coronavirus gerelateerde complottheorieën, en deze overtuigingen vertonen samenhang met dezelfde cognitieve tendensen die we kennen uit het paranoia onderzoek.
Vanwege de negatieve consequenties van sterke CT-ondersteuning voor gedrag, is het identificeren van deze cognitieve tendensen van belang en zouden strategieën gericht op het veranderen van deze tendensen preventief kunnen zijn bij het ontwikkelen van CT.
Artikel
