Op 13 mei jongstleden verscheen een onderzoeksuitkomst van Trimbos en MIND: panel-onderzoek onder 600 vaste leden, mensen met psychische problemen. Hieruit blijkt dat psychische klachten volgens velen (40%) zijn toegenomen sinds de Corona-crisis, mogelijk daarmee samenhangend. Velen zien hun hulpverlener ook niet meer face to face.
Psychose zou de uitzondering zijn. Mensen met psychose zeggen in dit panel vaak minder klachten te hebben, mogelijk door minder sociale stress, minder verplichtingen en meer rust. Maar is dat een scheef beeld misschien? Zitten de actueel kwetsbaren met psychose wel voldoende in dat panel? In de praktijk ontregelen momenteel genoeg cliënten met psychosekwetsbaarheid, bijv. als reactie op het wegvallen van hun dag-structuur, minder contact met hulpverleners, de soms weinig vriendelijke of zelfs wantrouwende blikken van mensen in de supermarkt, of 24/7 in het gezin van herkomst doorbrengen waar de dynamiek veel wrijving kent.
Daarnaast is Corona-nieuws voor sommigen voedsel voor de waan. Zoals in de volgende casus.
In Psychiatry Research is een Duitser met Covid-19 paranoia beschreven. Deze 43-jarige man – reeds bekend met psychose – begon de stemmen van de buren te horen die zeiden dat hij onvoldoende zijn ouders beschermde voor Covid-19, en dat hun dood zijn schuld zou zijn. Hij was tenslotte eerder ambulance-broeder geweest. Ook alle buren zouden Covid-19 hebben doordat hij nalatig was. Hij voelde dat hij iets moest doen. Hij dacht zelf ook inmiddels immuun te zijn voor het virus, omdat hij eerder via een Chinese whatsapp-groep de infectie zou hebben gekregen. Hij moest van de stemmen midden in de nacht naar zijn ouders toe om te zien of ze nog leefden, maar daar aangekomen durfde hij toch niet naar binnen. Hij dacht inmiddels ook dat hij met camera’s in de gaten werd gehouden, en dat zijn nalatige gedrag op die manier geobserveerd werd.
De man werd opgenomen en vooral medicamenteus behandeld. Hij knapte goed op en werd minder bezorgd en overtuigd van deze ideeën. Ook de stemmen namen af.
Het is logisch dat mensen met psychose mondiale ontwikkelingen in hun ideeën betrekken. Dit is omdat ze zowel hallucinaties kunnen krijgen die samenhangen met individuele zorgen, alsook omdat ze betekenis geven vanuit hun persoonlijke en culturele context, waar het wereldnieuws onderdeel van is. We kennen vast allemaal een cliënt die in diens waan met de AIVD en met Islamitisch terrorisme bezig is, die erotomanie heeft rondom een bekende acteur, of die stemmen hoort van Trump of Poetin. Zo zullen ook de Covid-19 voorbeelden gaan toenemen in de komende periode.
Dit is uiteraard niet hetzelfde als dat de Corona-crisis de oorzaak van die wanen is. Dat er überhaupt waanvorming optreedt, heeft bij veel van hen andere oorzakelijke mechanismen. Maar de huidige veranderingen in de samenleving hebben volgens ons voor de medemens met psychose kwetsbaarheid – naast af en toe meer rust – ook grote kans op een negatieve uitwerking.
