Mensen die een psychose doormaken hebben vaak last van cognitieve problemen (geheugen, concentratie, aandacht, planning, snelheid, sociale cognitie). Ze scoren lager op deze tests, en dit hangt samen met minder goed sociaal-maatschappelijk functioneren. Maar kunnen ze het echt niet? Of hebben ze gewoon moeite met motivatie en het aanwenden van mentale energie (misschien doordat ze toch niet geloven dat het helpt)? En als dat het geval is, zouden de cognitieve prestaties dan groter worden als er directe financiële beloning wordt gegeven?
Eerder onderzoek
Uit onderzoek is gebleken dat vooral problemen met de sociale cognitie een negatieve invloed hebben op het sociaal-maatschappelijk functioneren. Sociale cognitie is de samenvattende term die gebruikt voor cognitieve processen die een rol spelen in het sociale contact. Dit zijn: emotieherkenning, attributiestijlen en -fouten, sociale perceptie en Theory of Mind (ToM). Theory of Mind is het in staat zijn tot het perspectief kunnen nemen van de ander; je kunnen inleven in de emoties en het denken van anderen. Problemen met zowel algeheel cognitief functioneren als sociale cognitie hangen deels samen met intiatiefloosheid; het gebrek aan motivatie om iets te ondernemen. Dit is één van de negatieve symptomen bij psychose. Uit eerdere studies blijkt ook dat een financiële beloning een positief effect kan hebben op de prestatie op neuropsychologische tests bij mensen met initiatiefloosheid. Maar er is nog meer kennis nodig.
Huidig onderzoek
In het huidige onderzoek werd ten eerste gekeken of er een samenhang is tussen specifiek sociale cognitie en gebrek aan initiatief. Daarna is bekeken of prestaties op een test voor sociale cognitie (ToM-taak) verbeterden als er een financiële beloning werd gegeven. Hiervoor hebben 70 mensen meegedaan aan het onderzoek. 35 Mensen hadden een eerste psychose doorgemaakt en 35 mensen uit de algemene bevolking vormden de controle groep. Iedereen moest een ToM-taak uitvoeren, de The Awareness of Social Inference Test, Part III (TASIT). In deze test krijgen mensen een aantal scenario’s voorgelegd waar ze vragen over moeten beantwoorden. Bij de helft van de scenario’s speelt sarcasme een rol en in de andere helft of er wordt gelogen. Per groep kreeg de ene helft een financiële beloning bij elk goed antwoord en de andere groep niet. Mensen in de beloningsconditie kregen 0,25 dollar voor elk goed antwoord op de TASIT. Telkens als een deelnemer het juiste antwoord gaf werd de beloning in een klein doorzichtig potje bij hem neergezet. De totale beloning kon oplopen tot 16 dollar. Tijdens de test hield een beoordelaar de opgetelde beloning bij. De deelnemer zag zo bij elk antwoord hoeveel hij tot dat moment in totaal had verdiend. In de conditie zonder beloning voltooiden de deelnemers de TASIT zonder beloningen en zonder corrigerende feedback. Of intiatiefloosheid een rol speelde bij de prestaties op de TASIT werd gemeten op basis van het aantal keren dat deelnemers antwoorden met “Ik weet het niet”. De hypothese was dat dit een maatstaf was voor de inspanning die iemand kon leveren tijdens de test. Hoe vaker men antwoordde met “ik weet het niet”, hoe moeilijker het was om de inspanning te leveren.
Resultaten
Mensen met een eerste psychose bleken, zoals verwacht, slechter te presteren dan mensen in de controlegroep. Dit gold met name voor de scenario’s op de TASIT die over sarcasme gingen Uit de resultaten blijkt verder dat er een causale verband is tussen financiële beloningen en betere ToM-prestaties. Verder bleek dat in de controle groep geen verschil in prestaties op de TASIT werd gevonden tussen de groep die beloond werd en de groep zonder beloning. Dit verschil werd wel gevonden bij mensen die een eerste psychose hadden gehad. De groep die werd beloond scoorde hier beter op de TASIT. Een zeer opvallende bevinding is, dat er als men beloond werd, geen verschil in prestaties meer werd gevonden tussen mensen uit de eerste psychose en de controlegroep. Een ander opvallend verschil is dat mensen met een eerste psychose die niet beloond werden het vaakst het antwoord “ik weet het niet” gaven. Bij alle andere groepen was er geen verschil. Dat zou dus kunnen betekenen dat het inzetten van een extrinsieke motivator, zoals een financiële beloning, helpt te meten hoe goed iemand echt is qua Theory of Mind, ongeacht in hoeverre hij last heeft van initatiefloosheid.
De onderzoekers noemen dat de onderzoekspopulatie in veel onderzoeken waarin extrinsieke motivatie wordt gebruikt bestaat uit mensen die al lang last hebben van psychoses. Dat is in deze studie anders.
Dat financiële beloning in dit onderzoek werkt heeft klinische implicaties. Een hypothese is dat bij mensen met eerste psychose ToM nog intact is, maar dat initatiefloosheid het probleem is. Wanneer een meer chronisch beloop ontstaat, met daarbij sociale terugtrekking, verslechtert misschien de ToM zelf en is deze moeilijker te verbeteren. Negatieve symptomen zouden daarmee bepalend kunnen zijn voor het wel of niet toepassen van ToM. In een vroeg stadium van een psychotische stoornis is dit nog te verbeteren.
Kanttekeningen
Beperkingen van de studie zijn volgens de onderzoekers dat het onderliggende mechanisme van het gevonden effect onduidelijk blijft. In de populatie binnen dit onderzoek waren de negatieve symptomen relatief mild. Verder onderzoek is nodig om te kijken of het effect ook gevonden wordt bij mensen die ernstiger negatieve symptomen hebben. Verder raden de onderzoekers aan om in vervolgonderzoek een uitgebreidere en meer objectieve methode te bedenken om gebrek aan motivatie vast te stellen dan in het huidige onderzoek is gedaan.
Conclusie
Uit het onderzoek komt heel mooi naar voren dat sociale cognitie, en meer specifiek ToM, bij mensen met een eerste psychose misschien niet noodzakelijk slechter is dan bij de algemene populatie. Gebrek aan initiatief maakt het moeilijker om de inspanning te leveren die nodig is om goed te presteren. En dat extrinsieke motivatie, zoals geld, dit kan verbeteren, geeft veel aanknopingspunten voor verder onderzoek en behandeling.
