HiTOP en de At Risk Mental State – Transdiagnostic Dimensions of Psychiatric Comorbidity in Individuals at Clinical High Risk for Psychosis

HiTOP en de At Risk Mental State – Transdiagnostic Dimensions of Psychiatric Comorbidity in Individuals at Clinical High Risk for Psychosis: A Preliminary Study Informed by HiTOP

De titel van dit artikel is zo ingewikkeld als de werkelijkheid. Als je de DSM 5 mag geloven, is het heel duidelijk wanneer iemand een psychotische stoornis heeft en wanneer niet. Iedereen die werkt met mensen met psychotische symptomen weet inmiddels dat het niet zo zwart-wit is en dat de werkelijkheid veel grijzer en vaak ook complexer is. Comorbiditeit is meer regel dan uitzondering en veel mensen krijgen dan ook meerdere diagnostische classificaties naast elkaar. Deze diagnostische classificaties zijn bedoeld om richting aan de behandeling te geven maar daar geven ze te weinig informatie voor. Er is over dit onderwerp nog veel meer te zeggen maar het komt erop neer dat de categoriale benadering voor psychopathologie die gebruikt wordt in de DSM 5 tekortschiet. HiTOP als alternatief bij het concept van UHR?

In 2017 is door een groep wetenschappers een voorstel gedaan voor een alternatief model voor de classificatie van psychopathologie: de HiTOP. Dit is een afkorting voor de Engelse term Hierarchical Taxonomy of Psychopathology, in het Nederlands vertaald als de Hierarchische Indeling van Psychopathologie. Dit model wordt samengevat in de toegevoegde illustratie.

Het uitgangspunt van de HiTOP is dat psychische problemen in een continuüm liggen van “normaal gedrag” tot psychopathologie. Je hebt dus niet wel of niet een stoornis, maar je hebt ergens heel weinig tot heel veel last van. Verder worden psychische klachten geclassificeerd op meerdere niveaus van hiërarchie. Dat zie je ook goed in de illustratie. Dit geeft je de kans om iets te zeggen over gedetailleerde symptomen en over het bredere kader waarbinnen deze symptomen voorkomen. De vijf spectra die binnen HiTOP worden onderscheiden zijn:

• detachment
• thougt disorder
• internalizing
• disinhibited externalizing
• antagonistic externalizing.

Ik waag me niet aan het vertalen van deze termen en verwijs je voor verdere “inkleuring” ervan naar de eerdergenoemde illustratie.

In het huidige artikel wordt voor de eerste keer onderzocht hoe het HiTOP-model meer inzicht kan geven in de onderliggende symptoomdimensies bij mensen met de At Risk Mental State (ARMS) en de relatie van deze symptoomdimensies met het risico op transitie naar psychose en andere maten van functioneren. Zeker in de ARMS-groep is dit heel interessant onderzoek. We weten namelijk dat “maar” 10 tot 30% van deze groep de transitie maakt naar psychose en dat de overige 70 tot 90% veel andere klachten blijft houden of ontwikkelt. De hoop is dat deze benadering meer zicht kan geven op zowel de transitie-groep als de groep die niet de transitie maakt. De auteurs deden deze analyses in een relatief kleine groep van 71 mensen met een At Risk Mental State (ARMS) en een controlegroep van 73 mensen zonder At Risk Mental State. Van de ARMS-groep maakten (gelukkig) slechts zes deelnemers de transitie naar psychose. Dit is wel direct de belangrijkste aantekening bij deze studie. De groepen zijn klein en de resultaten zijn interessant maar preliminair.

Op basis van de statistische analyses in deze groepen werden drie dimensies gevonden:

• (1) angstige internaliserende problematiek (paniek, sociale angst, gegeneraliseerde angst en depressie)
• (2) negatieve symptomen
• (3) positieve symptomen.

De dimensie “negatieve symptomen” bleek de beste voorspeller van transitie naar psychose en was het sterkst gerelateerd aan cognitieve problemen en slechter sociaal functioneren. De drie dimensies correspondeerden met drie van de eerdergenoemde symptoomspectra die in de hiërarchie dus boven deze symptoomdimensies staan (zie de illustratie). Dit zijn de volgende spectra: internalizing, detachment en thought disorder. Verder bleek uit de analyses dat de dimensies depressie en hypomanie wel gerelateerd lijken aan de ARMS maar externaliserende problematiek (middelengebruik en antisociaal gedrag) niet.

Als je de literatuur rondom de ARMS een beetje kent, zullen de resultaten van deze analyses je niet verbazen. Ze zeggen inhoudelijk weinig nieuws, maar dat is misschien ook wel de bedoeling. Deze manier van kijken naar psychopathologie is echter wel relatief nieuw en het is interessant om verder te onderzoeken hoe we met behulp van deze dimensionele benadering meer grip kunnen krijgen op de mensen die wel of juist niet de transitie maken naar psychose. Meer inzicht in deze processen zal een meer gerichte benadering van beide groepen mogelijk maken.