De hele klas schaterde van het lachen, wat ik toen voelde is niet te beschrijven…alles behalve leuk dat kan ik je wel vertellen. Dit is misschien wel het begin geweest van alles, want vanaf dat moment al hielden ze mij in de gaten… Naarmate ik ouder werd, werd het pesten ook heftiger, op schoolplein werd er geduwd… het uitlokken van ruzie maar ook van klassen hoger waren er groepjes die mij in het oog hadden….. Ik werd opgewacht als ik naar huis ging en kregen ze me te pakken dan kreeg ik rake klappen. Vanaf de 4e klas was het zelfs zo erg dat ik in mijn eigen woonomgeving altijd over mijn schouder keek als ik buiten speelde omdat ik bang was dat ze mij kwamen opzoeken of ergens opwachtte.
Michel nu 45, toen 8 (www.pesten.nl)
Gepest worden is voor mensen een vaak heftige en nare ervaring met op korte en lange termijn negatieve gevolgen. In recent onderzoek wordt steeds vaker gekeken naar het bio-psycho-sociale model bij psychose, en dan met name naar wat voorspellers kunnen zijn voor het ontstaan van onder andere overmatige achterdocht en stemmen. Voor dit onderzoek werd data gebruikt van een groot onderzoek onder de Britse bevolking.
Slachtofferschap van pesten bleek zowel de kans op overmatige achterdocht en hallucinaties (zowel dingen horen als dingen zien die anderen niet zien) sterk te vergroten. Ook wanneer gecorrigeerd werd voor overige factoren, zoals een lagere sociaal-economische status, een lager IQ of andere traumatische ervaringen bleef gepest zijn een significante voorspeller van zowel achterdocht hallucinaties. Mensen die gepest waren bleken een ruim drie keer zo grote kans te hebben om later een psychotische stoornis te ontwikkelen.
Inmiddels zijn er verschillende studies die een duidelijke relatie vinden tussen pesten en psychose (zie Van Dam et al., 2012 voor een overzicht).
Pesten vergroot waarschijnlijk op verschillende manieren de kans op het ontwikkelen van psychosen. Pesten kan bijvoorbeeld invloed hebben op de ontwikkeling van het ‘stress-systeem’ wat de kans op psychosen vergroot. Daarnaast beïnvloedt pesten de betekenisgeving. Ervaringen van uitsluiting en pure agressie door anderen beïnvloeden je kernopvattingen over jezelf, anderen en de wereld. Mensen met overmatige achterdocht hebben vaak geleerd anderen te wantrouwen en op hun hoede te zijn (zie intro) en stemmenhoorders geloven diep van binnen vaak de negatieve dingen die de stemmen over hen zeggen. De negatieve ervaringen en als gevolg daarvan ontwikkelde kernopvattingen komen allemaal in een goede CGT probleemformulering terug. Therapeuten doen er dus ook goed aan pestervaringen en de gevolgen hiervan standaard uit te vragen en mee te nemen in de conceptualisatie. Daarnaast geldt natuurlijk dat voorkomen beter is dan genezen. Het op tijd herkennen van het pesten op basis- en middelbare scholen, en adequaat interveniëren om te voorkomen dat mensen negatieve kernopvattingen ontwikkelen, verdient veel aandacht.
