Deze collega’s uit Noord-Nederland wilden een overzicht geven van verbanden tussen schizofrenie, de behandeling ervan en seksuele disfuncties. Ze wilden daarbij bruikbare klinische handvatten selecteren om seksuele disfuncties te verminderen.
Uit het onderzoek naar het seksuele (dis)functioneren van mensen met langdurige psychosen komt allereerst naar voren dat de belangstelling voor seks hetzelfde is als in de algemene bevolking. Over het algemeen is de seksuele tevredenheid bij vrouwen met psychosen beter dan die van mannen. Beide seksen ervaren echter belemmeringen. Ten eerste meldden deelnemers in studies uit de tijd dat institutionalisering de norm was dat langdurige institutionalisering seks belemmerde, vrij logisch. Door de geleidelijke de-institutionalisering sinds de jaren 80 van de vorige eeuw is deze belemmering inmiddels minder wijdverbreid aanwezig. Een tweede belemmering zou uitgaan van de psychose klachten zelf. Er bestaat in diverse theorieën een variatie aan veronderstelde relaties tussen seksuele disfunctionaliteit en positieve of negatieve psychosesymptomen. Maar echte, eenduidige bewijzen voor deze verbanden zijn er niet en dus blijft het gissen hoe zeer psychosesymptomen bijdragen aan seksueel disfunctioneren. Seksueel disfunctioneren lijkt vooral samen te hangen met het gebruik van antipsychotica (AP). Diverse studies becijferen dat veel (16% tot 60%) mensen die AP gebruiken seksuele disfuncties hebben . Bijkomend kunnen klachten voorkomen zoals menstruatiestoornissen, spontane melkvloed bij zowel mannen als vrouwen, en borstvorming bij mannen. Seksueel disfunctioneren als gevolg van het gebruik van AP blijkt een factor in therapie-ontrouw. Deze problemen blijven veelal onbesproken, omdat behandelaren zelden spontaan informeren naar seksuele problemen.
Vergelijking van verschillende AP laat zien dat seksuele disfuncties vooral optreden bij gebruik van het atypisch AP risperidon/Risperdal en alle klassieke AP (zoals bv haloperidol/Haldol, pimozide/Orap, zuclopentixol/Cisordinol). In mindere mate treden de problemen op bij gebruik van de atypische AP clozapine/Leponex, olanzapine/Zyprexa , quetiapine/Seroquel en aripiprazol/Abilify. Post synaptisch dopamine antagonisme, toename van prolactine en blokkering van α1-receptoren lijken de belangrijkste bijdragen te leveren in het ontstaan van seksuele disfuncties.
Strategieën om seksuele disfuncties te bestrijden die de auteurs in hun zoektocht aantreffen omvatten psychosociale interventies (vooral relatietherapie en voorlichting over medicatie, bijwerkingen en seksualiteit) en farmacologische interventies. De belangrijkste farmacologische strategie die uit studies naar voren komt is het verlagen van de AP dosis. Eventueel kan een overstap naar een ander middel helpen. De diverse stappen en strategieën worden netjes in de beslisboom weergegeven, maar het valt op dat nergens in de beslisboom de mogelijkheid van dosisdiscontinuering staat, oftewel: stoppen met AP. Dat zou wel eens meest gunstige wijze kunnen zijn om seksuele bijwerkingen te verminderen.
