Er is meer belangstelling voor de rol van de omgeving bij (de transitie naar) psychose. Factoren als gezinsomstandigheden, migratie, urbanisatie, seksueel misbruik, pesten, en andere negatieve ervaringen zijn geassocieerd met een verhoogd risico op het ontwikkelen van psychose.
Ook sociaal isolement is belangrijk. Onderzoek richt zich steeds vaker op vermeende verbanden van specifieke risicofactoren met specifieke psychotische ervaringen. Zou er bijvoorbeeld een specifiek verband bestaan tussen sociaal isolement en formele denkstoornis?
Een formele denkstoornis (FDS) is een set van communicatieve, cognitieve en taalproblemen waardoor een persoon moeilijk te volgen is in zijn verhaal. Dit kan de vorm hebben van incoherentie, onlogica, spraakarmoede, tangentiële spraak (antwoorden geven die vaag met het onderwerp te maken hebben), wijdlopigheid, perseveratie (veel herhalingen), e.d. Formele denkstoornissen komen vaak voor bij mensen met een psychose en hangen samen met slechter beroepsmatig functioneren, slechter sociaal functioneren en een lagere kwaliteit van leven. Ook is het in hoge mate voorspellend voor een psychose terugval. Bovendien is FDS bij mensen met een verhoogd risico op psychose een vroege voorspeller voor latere transitie naar een eerste psychose.
Een Britse onderzoeksgroep stelde zich de vraag of mensen met psychose gevoeligheid meer sociaal isolement rapporteren dan mensen uit de algemene populatie en of sociaal isolement een specifieke voorspeller is voor de aanwezigheid van FDS. 80 Patiënten met een psychose spectrum diagnose werden vergeleken met 30 mensen zonder een geschiedenis van psychose uit de algemene populatie. Naast inventarisatie van demografische kenmerken, werden er metingen verricht naar psychotische symptomen, IQ, en sociaal isolement, en werd met twee verschillende interviews kenmerken van FDS onderzocht. Het ene interview betrof vragen over neutrale onderwerpen, het andere betrof vragen over emotioneel beladen onderwerpen. Bekend is dat mensen met psychose gevoeligheid meer kenmerken van FDS laten zien bij vragen over emotioneel beladen onderwerpen.
Wat waren de resultaten? De mensen in de gezonde groep hadden significant meer opleidingsjaren en significant hogere scores op IQ. En bij de psychosegroep waren meer mensen single en werkeloos. FDS kwam significant meer voor in de psychosegroep. Mensen met een psychose waren significant meer sociaal geïsoleerd en sociaal isolement was een significante voorspeller voor de mate van FDS. Opmerkelijk is dat er geen verbanden konden worden aangetoond tussen sociaal isolement en andere positieve symptomen (hallucinaties, waanovertuigingen en achterdocht). Wel was er een sterk verband tussen FDS en desorganisatie en tussen FDS en waanovertuigingen, maar niet tussen FDS en hallucinaties.
Ofschoon dit onderzoek een aantal beperkingen kent – vooral de kwestie of sociaal isolement nu een voospeller is voor FDS of andersom – heeft het zeker betekenisvolle implicaties voor de klinische praktijk. Preventie en vermindering van sociaal isolement d.m.v. sociale netwerk interventies en versterken van sociale vaardigheden blijven noodzakelijke bestanddelen van de behandeling van mensen met psychose gevoeligheid. Want: ‘no man is an island’.
Artikel
