Mensen met overmatige achterdocht hebben vaak grote moeite met naar buiten gaan. Vooral drukke en lawaaierige omgevingen activeren iemands achterdocht. Dit leidt tot vermijding en beperkingen in het leven, die we in cognitief-gedragstherapeutische behandeling proberen te overwinnen. Daartoe is begrip nodig van de onderliggende mechanismen die deze stress op straat veroorzaken. Want wat zijn nu eigenlijk de symptomatische en psychologische effecten van je buitenshuis begeven in een drukke stedelijke omgeving?
Een groep Britse paranoia experts onderzocht deze effecten: ze vergeleken patiënten die naar buiten gingen met hen die binnen bleven. Ze testten hierbij het cognitieve model van achterdocht. Vanuit dit model veroorzaakt naar buiten gaan stress in de zin van fysieke spanning → dat leidt tot angst en stemmingsdaling → deze toestand lokt vervolgens een aantal psychologische processen uit, zoals anticiperen op angst, negatief interpreteren van gebeurtenissen, negatief zelfbeeld, en een verhoogd zelfbewustzijn → en deze veranderingen verhogen tenslotte de kans op het optreden van overmatige achterdocht.
Er deden 59 patiënten met non-affectieve psychose mee aan het onderzoek. Ze hadden minimaal drie maanden last van achterdochtige gedachten waarvan men tenminste 50% overtuigd was. De ene helft kreeg de opdracht om tien minuten lang in een lokale winkelstraat te zijn, om bijvoorbeeld een pak melk te kopen. De andere helft zat tien minuten in een kamer samen met de onderzoeker grappige TV clips te bekijken. Vooraf en achteraf werd bij iedereen een omvangrijke meting gedaan naar verschillende symptomen en psychologische mechanismen.
De belangrijkste bevinding is dat over straat gaan inderdaad leidt tot een significante toename van overmatige achterdocht in vergelijking met thuis blijven. Blootstelling aan de straat leidt ook tot toenames van angst, depressie, negatief zelfbeeld, negatieve opvattingen over anderen, hallucinaties (bij personen met hallucinaties), en tot een afname van positief zelfbeeld. Echter, er bleken geen verschillen tussen de beide groepen in cognitieve tendensen, wat in een eerdere pilot study wel was gevonden. Deze denkstijlen zijn dus stabiele kenmerken, onafhankelijk van actuele stress.
De onderzoekers wilden verder weten of er specifieke factoren zijn die bijdragen aan de toename van overmatige achterdocht. Uit hun analyse bleek dat de dit voor een deel (ca. 40%) leek te kunnen worden verklaard door angst, negatieve opvattingen over anderen en depressie. Voor een kleiner deel (15%) leek dit te worden verklaard door negatief zelfbeeld. Interessant is dat de resultaten met betrekking tot negatieve opvattingen (over zelf en ander) consistent zijn met de visie dat stedelijke omgevingen de geestelijke gezondheid beïnvloeden doormiddel van een proces van buitensluiting en verlies. Ook het idee dat overmatige achterdocht gebouwd is op negatief zelfbeeld wordt deels ondersteund door de resultaten. Eens te meer pleit dit voor het inzetten van interventies voor het bevorderen van positief zelfbeeld (zoals bijvoorbeel COMET) bij mensen met overmatige achterdocht.
Ter informatie: de hoofdonderzoeker van dit project, Daniel Freeman, komt op 27 november op het Gedachten Uitpluizen Symposium! Details over inschrijving volgen nog.
Artikel
