Waarom en wanneer wordt een stem “iemand”?

Auditieve verbale hallucinaties -kortweg stemmen- worden door de mensen die ze horen vaak aangeduid als een persoon. Dit wordt ook wel de “personificatie” van een stem genoemd. Er zijn behandelmethodes die gebruik van maken van de personificatie van stemmen. De therapeut gaat dan met de stem in gesprek alsof het daadwerkelijk een persoon is. De laatste jaren laten verschillende onderzoeken zien dat deze methode voor een deel van de stemmenhoorders positieve resultaten heeft. Om te weten of deze methodes ook breder ingezet kunnen worden, moeten we eerst meer weten over het proces waarin een stem een persoon wordt. In de huidige studie wordt dus onderzocht of, wanneer en waarom een stem gepersonifieerd raakt.

Veertig stemmenhoorders die recent voor het eerst in zorg zijn gekomen vanwege hun stemmen zijn uitgebreid geïnterviewd. Vervolgens zijn hun antwoorden geanalyseerd en is geprobeerd verbanden te vinden tussen allerlei kenmerken van de stem en de mate van personificatie. De auteurs waren vooral geïnteresseerd in complexe personificatie. Dit houdt in dat de stem volgens de stemmenhoorder meer dan één van de volgende persoonskenmerken heeft: intentionaliteit (de stem wil, denkt of voelt), macht (de stem kan iets laten gebeuren) of identiteit (de stem komt ergens vandaan en heeft specifieke kenmerken). De auteurs geven een aantal voorbeelden van gepersonifieerde stemmen zoals die door de deelnemers werden omschreven. Ter illustratie hier één van de voorbeelden:

“I’ve got two main voices that I hear, one of them’s a girl and one of them’s a boy, ehm, weird man… and the girl’s really quite nice…. Like she makes us feel really good.… She sounds quite young, like I’m going to say maybes… I don’t know, like a young girl kind of thing, maybes like… ten, eleven, and she’s like very child-like in like she’s like, ‘oh [name] you look wonderful today’ and like ‘life’s glorious, like let’s do this and let’s do that’…. I know that the little girl’s like proper bubbly, like she loves life like you know what I mean? She loves everything.… I dunno, she’s just like a typical kid you know what I mean, like where they see optimism in everything and like… yeah.”

Kort samengevat hebben de auteurs het volgende gevonden: complexe personificatie werd omschreven door 40% van de stemmenhoorders. Complexe personificatie was niet geassocieerd met commanderende of traumagerelateerde stemmen maar wel met het ervaren van meerdere stemmen die met elkaar praten en met het ervaren van gezelschap van de stemmen. Leeftijd van de stemmenhoorder bij het ontstaan van de hallucinaties en tijd sinds de start van het stemmenhoren waren niet geassocieerd met de complexiteit van de personificatie.

Wat concluderen de auteurs op basis hiervan met betrekking tot hun onderzoeksvraag? In de eerste plaats dat personificatie op ieder moment in het ontstaansproces van hallucinaties kan plaatsvinden. In de tweede plaats lijkt de mate van personificatie niet zozeer samen te hangen met fenomenologische kenmerken van de stemmen, zoals de identiteit, complexiteit van het taalgebruik of de frequentie van het optreden ervan. Het heeft echter veel meer te maken met wat een stem kán (met de stemmenhoorder in gesprek gaan) en betekent in het leven van de stemmenhoorder (als gezelschap). Hoewel dit misschien klinkt als open deuren die worden ingetrapt, geeft deze studie een aanzet tot het beter leren begrijpen van de rol van stemmen in het dagelijks leven van een stemmenhoorder en de mogelijkheden met betrekking tot het inzetten van voice-dialogue technieken. Hopelijk volgen er nog veel meer…