Zijn slaapstoornissen de schuld van de cognitieve problemen binnen psychose?

Slaapstoornissen en cognitieve problemen komen vaak voor bij mensen met psychotische stoornissen. Dit heeft vervolgens weer negatieve invloed op functioneren en kwaliteit van leven. Zijn die slaapstoornissen de schuld van het slechtere cognitieve functioneren?

Eerder onderzoek liet zien dat 80% van de mensen met schizofrenie last heeft van slaapstoornissen, vooral insomnia (slapeloosheid). Meerdere studies laten zien dat slaapdeprivatie leidt tot verminderde cognitieve prestaties. Hoewel het een open deur lijkt dat slaapproblemen tot cognitieve problemen leiden bij mensen met schizofrenie, is hier tot vandaag niet veel goed onderzoek naar gedaan. Eerdere studies vonden een verband tussen slaapstoornissen en cognitieve problemen, maar waren te klein om voor eventuele factoren te controleren die ook van invloed kunnen zijn op deze relatie. Leeftijd, middelengebruik of bijvoorbeeld medicatie kunnen van invloed zijn op deze relatie maar zijn in eerdere studies niet meegenomen.

In deze studie wilden de onderzoekers met een groot sample wel controleren voor overige factoren. 797 cliënten (457 met schizofrenie en 340 met een bipolaire stoornis) uit een Noorweegse studie werden vergeleken met een gezonde controlegroep (N=182). Slaapproblemen werden uit een depressievragenlijst gehaald (de Inventory of Depressive Symptoms—Clinician rated scale (IDS-C)). Bij slaapproblemen werd onderscheid gemaakt tussen insomnia, hypersomnia en een verlaat / verschoven slaappatroon. Vervolgens werd gekeken of de slaapproblemen samenhingen met cognitieve problemen.

Zoals verwacht bleken slaapproblemen samen te hangen met slechter cognitief functioneren. Het maakte niet uit welk slaapprobleem er was, het leidde tot een minder snelle verwerkingssnelheid en slechtere inhibitie. Tussen de groep schizofrenie patiënten en patiënten met een bipolaire stoornis werden geen significante verschillen gevonden. Opvallend is dat bij de gezonde controlegroep geen verband tussen slaapproblemen en cognitieve problemen werd gevonden. Hoewel er geen uitspraak kan worden gedaan over de of slaapproblemen cognitieve problemen veroorzaken of vice versa, lijkt het eerste de auteurs het meest aannemelijk.

Dit is een hoopvolle boodschap! Het betekent namelijk dat onder patiënten met schizofrenie en bipolaire stoornissen meer aandacht moet zijn voor de behandeling en verbetering van slaap, mede omdat hiermee wellicht het cognitief functioneren verbetert. Het verminderde cognitieve functioneren bij mensen met psychose is daarmee niet een onveranderbaar statisch gegeven!