Virtual Reality therapie voor verbeteren van positief zelfbeeld

Rob van Grunsven

Negatief zelfbeeld komt veel voor bij mensen met mentale gezondheidsproblemen. Hoewel er effectieve psychologische interventies zijn ter bevordering van positief zelfbeeld, worden deze nog weinig toegepast bij mensen met psychose. Zouden interventies voor positief zelfbeeld mogelijk toegankelijker worden door toepassing van VR-technieken?

Onderzoek door de bekende psychose onderzoeksgroep rondom Daniel Freeman liet zien dat lagere niveaus van positief zelfbeeld geassocieerd zijn aan hogere niveaus van paranoia en hallucinaties (Freeman et al., 2019). Voortbouwend op een eerdere pilot met in vivo sessies CGT en technieken uit de positieve psychologie (Freeman et al., 2014), werd een nieuwe aanpak ontwikkeld met VR-technieken, te weten de Phoenix VR Zelfvertrouwen therapie, een geautomatiseerde VR-aanpak voor volwassenen met psychose vanaf 16 jaar.

De zes kernmechanismen van Phoenix zijn: levendige herinneringen opslaan van succesvolle ervaringen; krachten identificeren; leren verdragen van angstgevoelens en toch slagen; situaties positiever leren waarderen; kunnen genieten van positieve ervaringen; en betrokken zijn bij betekenisvolle activiteiten. In Phoenix kun je met 3 virtuele situaties oefenen, elk met een specifieke therapeutische focus:
– Een openbare tuin, gericht op prestatie en succes: “ik kan een verschil maken”
– Een TV-studio, gericht op uitdagende situaties (tot publiek spreken): “ik kan dit”
– Een bosrand bij een meer, gericht op ontspanning en spelen: “ik kan plezier hebben”

Het bijzondere (en voor jonge mensen ook leuke) van Phoenix is dat je thuis zelf met een VR-headset kunnen oefenen, zoveel als je zelf wil, voor een therapieperiode van 6 weken. Aanbevolen wordt om de headset tenminste 2 of 3 keer per week te gebruiken. De therapie wordt in 6 sessies ondersteund door een therapeut, waarbij de patiënt ongeveer 20-30 minuten bezig is in VR tijdens elke bijeenkomst.

De resultaten van een eerste pilot naar deze aanpak bij 12 jongeren (16-26 jaar) met psychose en lage niveaus van positief zelfbeeld zijn verbluffend. Van de 12 deelnemers namen 11 de headset mee naar huis, en 8 van de 11 gebruikten de headset ook thuis, van 1 keer per week tot elke dag, met een gemiddelde van 2.1 keer per week. Gemiddeld 5.3 sessies met de therapeut werden benut, bij 9 deelnemers zelfs alle 6.

Er waren grote verbeteringen op alle uitkomstmaten, met de grootste verandering voor positief zelfbeeld, gemeten met de Oxford Positive Self Scale (OxPos), een nieuwe vragenlijst die 4 typen van positief zelfbeeld onderscheidt (beheersing, kracht, plezier en karakter). Alle deelnemers verhoogden hun scores op alle 4 typen van de OxPos. Phoenix werd positief ervaren en de niveaus van neveneffecten waren zeer laag; er werden juist veel positieve effecten van deze training gerapporteerd en er waren geen serieuze ongewenste voorvallen. Inmiddels is er door de onderzoeksgroep ook een studieprotocol voor een gecontroleerde studie naar Phoenix voor publicatie aangeboden.

PS. Wij werken momenteel aan de Nederlandse vertaling van de OxPos. Zodra afgerond, komt dit meetinstrument beschikbaar via de website.