“Soms schrik ik wakker en voel dat er iemand in mijn slaapkamer is, maar die kan ik dan niet zien. Laatst voelde ik in mijn slaap ook dat er iemand bovenop me zat. Het leek wel of ik stikte.”
Wat is het?
Het is voor ons lichaam een hele klus om van waken naar slapen te gaan. Tijdens het in slaap vallen hebben veel mensen regelmatig vreemde ervaringen. Ze zien, horen, voelen, ruiken dingen die er niet zijn. Veel voorkomend zijn het gevoel plotseling in een diepte te vallen en dan waker te schrikken of het gevoel te stikken. Dit noemen we hypnagoge ervaringen. Hypnos is het griekse woord voor slaap. Sommige mensen schrikken van deze ervaringen omdat zij niet weten dat het eigenlijk normale ervaringen zijn. Een derde van de mensen ervaart dit soort verschijnselen regelmatig. Vooral in tijden van vermoeidheid en stress treedt dit soort verschijnselen sneller op. Soms worden mensen dan bang om te gaan slapen, waardoor de kans groter wordt dat zij hypnagoge ervaringen krijgen wanneer ze dan weer wel slapen, omdat ze meer gespannen zijn en zich minder over kunnen geven aan het in slaap glijden.
Bij het in slaap vallen of bij het wakker worden hebben veel mensen vreemde ervaringen. Deze ervaringen noemen we hypnagoge hallucinaties als ze tijdens het in slaap vallen voorkomen.
We noemen ze hypnopompe hallucinaties als ze optreden bij het wakker worden.
Het zijn normale verschijnselen die niets te maken hebben met gek worden of geesten. Kijk bijvoorbeeld eens het filmpje over Slaapverlamming.
Wat weten we ervan?
Ons brein gaat anders om met informatie wanneer we aan het inslapen zijn. Het lijkt alsof de gedachten minder van onszelf worden terwijl we er wel meer in opgaan. De gedachten gaan steeds meer een eigen leven leiden. Het tijdsbesef verandert. Soms lijkt de tijd langer te duren, op andere momenten gaat de tijd weer veel sneller. We raken het contact met onze omgeving meer en meer kwijt en het is lastig om fantasie en realiteit nog goed te onderscheiden. Al deze dingen horen bij een normale manier van in slaap vallen. Wie kan zich niet meer herinneren in slaap te glijden terwijl er een verhaaltje verteld wordt? Of terwijl je tv kijkt of een boek leest te verdwijnen in een heerlijke slaap. Vaak komen dan de mooie gedachten en beelden terug in je dromen.
Hypnagoge ervaringen zijn anders dan dromen. Van dromen weten we wanneer we weer echt wakker zijn, dat het dromen waren. Soms zijn we dan nog wel bezig met de betekenis van de droom, maar we weten dat het een droom was. Bij hypnagoge ervaringen ligt dat anders. We ervaren die als veel ‘echter’ dan een droom. Juist hierdoor raken mensen makkelijk in verwarring. Over dromen praten we ook makkelijker met elkaar, terwijl we over deze vreemde ervaringen vaak liever niet praten. We schamen ons ervoor, of we zijn bang dat andere ons voor gek zullen verklaren.
Veel dromen hebben een verhaallijn of lijken een betekenis te hebben. Bij hypnagoge ervaringen is dit veel minder het geval. De betekenis, het verhaal, wat de ervaring ons wil vertellen is veel minder duidelijk. We gaan proberen de betekenis te achterhalen.
Wanneer we slapen is ons brein erg actief. In onze dromen lopen we bijvoorbeeld. Het is dan plezierig dat onze benen niet echt bewegen, anders vallen we uit bed. Daarom wordt de verbinding tussen onze spieren en ons brein verbroken. We voelen dit soms en dan zeggen we dat we in slaap ‘vallen’. Als we een beetje wakker worden is de koppeling naar onze spieren soms nog niet aangezet. We kunnen dit ervaren dit alsof we verlamd zijn.
In veel dromen hebben we het gevoel dat we vliegen. Dit komt doordat het lichaam ontkoppeld is van ons brein. We ervaren dan niet het gewicht op onze benen en dan denken we dat we vliegen.
Het inslapen gaat dus gepaard met allerlei ervaringen. Het is niet nodig om je over deze verschijnselen zorgen te maken wanneer u begrijpt hoe ze tot stand komen. Wilt nog meer weten over hypnagogische verschijnselen, kijk dan eens op wikipedia.
Wat kun je eraan doen?
In de eerste plaats kan het helpen om de kwaliteit van je slaap te verbeteren door bijvoorbeeld te zorgen voor voldoende frisse lucht, geen verwarming aan op de slaapkamer, niet teveel eten een paar uur voor het slapen gaan en geen alcohol te drinken. Maar ook even een ommetje te maken voor je gaat slapen kan helpen. Zorg dat je in een rustige plezierige stemming bent voor je gaat slapen.
Het helpt ook om als je deze verschijnselen meemaakt dit stuk nog eens door te lezen zodat je beter begrijpt wat er gebeurt. Het zijn ervaringen die veel voor komen bij het inslapen. Het zijn geen tekenen dat je gek aan het worden bent of dat er duistere krachten spelen.
Sommige delen van ons brein moeten waken terwijl we slapen. Ze beginnen vreemde verhalen te spinnen. Je moet een examen over doen waar je al lang geleden voor geslaagd bent. Je rent naar treinen die je niet haalt. Je ontmoet mensen die niet meer leven. Je staat opeens naakt tussen je collega’s.
De meeste verhalen vervliegen bij het wakker worden. Wat blijft zijn de vragen. Waarom accepteer je in je droom bizarre situaties als volkomen vanzelfsprekend? Hoe ontstaat de sensatie van vliegen in dromen? Bestaan voorspellende dromen? Hoe ontstaan erotische dromen? Of lucide dromen? Dromen we in zwart-wit of kleur? Hoe zien dromen van blinden eruit? En natuurlijk de moeilijkste vraag: betekenen dromen iets? Zeggen ze iets over de dromer? Wat hebben psychologie en neurologie de afgelopen halve eeuw opgehelderd over ons nachtleven?
Met De dromenwever betreedt Douwe Draaisma opnieuw de menselijke piste vol wilde verhalen, steigerende nachtmerries en ijzingwekkende mentale acrobatiek. Vastberaden doorkruist hij de droomlandschappen van zweefdromers, blinde en lucide dromers; feiten over erotische, profetische en examendromen dromen scheidt hij moeiteloos van overspannen ficties. Ook het innerlijkst van het autobiografische droomleven onderzoekt en analyseert hij met wetenschappelijke acribie en pertinentie, maar nooit zonder open oog te houden voor de verhalende kracht van dromen en dromers.
Wat we over dromen zeker willen weten is nu beschreven in De dromenwever.
De Dromenwever
Douwe Draaisma
isbn 978 90 6554 0607