“Er is eigenlijk niemand zo streng voor mij, en zo negatief over mij als ikzelf”
Kritisch naar jezelf
Wat is het?
Als kind krijg je vaak te horen dat dingen niet mogen, bijvoorbeeld dat je niet op je bed mag springen, je niet alleen maar je toetje op mag eten, je niet moet schreeuwen etc. Hier is niks mis mee. Sterker nog, weten wat gepast en niet gepast is helpt ons om te functioneren in de wereld. Sommige mensen krijgen echter vaker dan anderen te horen dat dingen niet mogen, of dat ze dingen niet goed doen. Dit kan de vorm van kritiek aannemen. “Je cijfers zijn niet hoog genoeg”, “Je doet je best niet”, “Wat ben jij dom, zeg”, zijn hier voorbeelden van. Ook pestervaringen horen hiertoe.
Het krijgen van kritiek is akelig en kan je zelfbeeld negatief beïnvloeden.
Wat weten we ervan?
Als mensen veel kritiek hebben gekregen, of heel erg gewend zijn geraakt aan het krijgen van negatieve berichten, kunnen mensen deze berichten gaan internaliseren. Dit betekent dat mensen deze berichten in zichzelf gaan horen zonder dat, of voordat, deze daadwerkelijk door een ander geuit worden. “Dit gaat toch mislukken”, “Ik moet harder werken”, “Wat ben ik ook een sukkel”.
In wezen heb je het kritiek geven dan in jezelf opgenomen. Er wordt dan wel gesproken over een ‘interne criticus’. Dit fenomeen is voor bijna alle mensen herkenbaar. Kritisch zijn op jezelf heeft ook een hele mooie kant. Door kritisch naar jezelf te kijken, zie je wat er anders kan, en geeft het je gelegenheid om te groeien en te leren als mens. Maar als je te kritisch kijkt, wordt het in plaats van een kracht een valkuil en ga je je er vooral rot en minderwaardig door voelen. Het kan ook zijn dat je dingen uit de weg gaat vanwege deze kritische stem. Je maakt dan maar geen opmerking meer tijdens een vergadering, je spreekt mensen niet meer aan, of je zorgt niet goed voor jezelf of komt niet op voor jezelf.
Als je gevoelig bent voor buitengewone en opmerkelijke ervaringen, kan je deze interne criticus waarnemen als een stem van buitenaf, net zoals je deze bijvoorbeeld vroeger hebt gehoord. Het kan ook zijn dat je letterlijk de stem hoort van degene die jouw vroeger veel bekritiseerde.
Je kan hier somber, boos of angstig van worden en het kan moeilijk zijn om hiermee om te gaan.
Wat kun je eraan doen?
In de eerste plaats is het al erg helpend dat je deze kritische kant, of stem, bij jezelf kan opmerken. Het is daarbij belangrijk om je te realiseren dat de inhoud van wat deze stem zegt, niets te maken heeft met jou als persoon. Soms helpt het om na te gaan wat deze stem voor je betekent en misschien is zelfs wel te herleiden waar deze vandaan komt of met welke ervaringen dit te maken heeft.
Begrijpen kan al wat rust en afstand geven. Sommige mensen helpt het om de negatieve berichten tegen te spreken. Anderen lukt het om ze te negeren. Als je het lastig vindt om dit soort technieken je eigen te maken, behoefte hebt aan meer handvaten of last blijft houden van negatieve gedachtes over jezelf, is het zinvol om met een psycholoog samen te werken aan het verminderen van deze klachten.
Binnen de Schema Therapie wordt gewerkt met modi. Dit zijn bepaalde kanten die in meer of mindere in iemand aanwezig kunnen zijn. De straffende of veeleisende ouder modus uit de schematherapie heeft overlap met het begrip interne criticus. Hier kun je iets lezen over de verschillende modi. Je kunt ook het boek “Patronen doorbreken” van Hannie van Genderen lezen. Mogelijk helpt dit je om je interne criticus beter te begrijpen en/hanteren.Kijk maar of je daarmee uit de voeten kunt.